Ναρκισσισμός

Άρθρο πρώτο
 Μαντώ Κωνσταντουλάκη

Ψυχολόγος

Ακούω συχνά αυτό τον όρο. Τι σημαίνει να είναι κάποιος Νάρκισσος;
Η Νancy Mac Williams εξηγεί ότι τα άτομα των οποίων η δομή της προσωπικότητάς τους επιβάλλει να αντλούν επιβεβαίωση από παράγοντες έξω από τον εαυτό τους ονομάζονται από τους ψυχαναλυτές ναρκισσιστικά. Φαίνεται σαν κάτι να λείπει από την εσωτερική τους ζωή....

Μπορεί να ασχολούνται με το πως φαίνονται στους άλλους, να νιώθουν συχνά μέσα τους ότι εξαπατούν (τους άλλους) και ότι δεν μπορούν να αγαπηθούν. Μπορεί να ασχολούνται επίμονα με προσόντα που τραβούν την προσοχή –όπως η ομορφιά, η φήμη, ο πλούτος ή η πολιτική ορθότητα- παρά με τις πιο προσωπικές πτυχές της ταυτότητας και ακεραιότητας του χαρακτήρα τους. Ο Jones περιέγραψε έναν τύπο άντρα επιδειξιομανή, απόμακρο, συναισθηματικά απρόσιτο, με φαντασιώσεις παντοδυναμίας, υπερεκτίμηση της δημιουργικότητάς του και επικριτική στάση απέναντι στο περιβάλλον του.

Κοινά γνωρίσματα στον Ναρκισσισμό

Στην πραγματικότητα όμως όλα τα ναρκισσιστικά άτομα έχουν ως κοινό γνώρισμα ένα εσωτερικό βίωμα και τρόμο όσον αφορά την ανεπάρκεια, τη ντροπή, την αδυναμία και την κατωτερότητα (Cooper,1984 βλέπε MacWilliams, 2012). Το εσωτερικό κόστος της ναρκισσιστικής τους πείνας για αναγνώριση δεν γίνεται εύκολα ορατό, ενώ τα τραύματα που προκαλούνται στους άλλους κατά την πραγματοποίηση των ναρκισσιστικών τους ενορμήσεων μπορεί να εκλογικευτούν ως ασήμαντα ή απαραίτητες ενέργειες ενός επιτεύγματος.
Συναισθήματα που κυριαρχούν είναι η ντροπή, ενοχή και ο φθόνος. Φόβος ότι θα ντροπιαστούν μπροστά στους άλλους. Η ντροπή είναι η αίσθηση ότι το άτομο γίνεται αντιληπτό από τους άλλους ως κακό ή ότι έχει σφάλει. Η ντροπή έχει την έννοια του αβοήθητου, της ασχήμιας και της ανικανότητας. Η ενοχή από την άλλη περιλαμβάνει την έννοια μια ενδεχόμενης κακής πράξης, και περιλαμβάνει την ενεργοποίηση ενός εσωτερικευμένου επικριτικού γονέα.
Ο φθόνος σχετίζεται με την αίσθηση ότι είμαι ελλιπής και κατά κάποιο τρόπο κινδυνεύω συνεχώς να αποκαλυφθούν οι ανεπάρκειες μου οπότε φθονώ οποιονδήποτε θεωρώ ότι έχει αυτά που δεν έχω εγώ ή που έχει πλεονεκτήματα, τα οποία θα αντιστάθμιζαν αυτά που μου λείπουν. Ο φθόνος μπορεί να είναι η απαρχή της επικριτικής διάθεσης προς τον εαυτό και τους άλλους χαρακτηριστικής τάσης εδώ. Αν αισθάνομαι ελλιπής ίσως προσπαθώ να καταστρέψω αυτά που έχετε περιφρονώντας, κατακρίνοντας ή γελοιοποιώντας αυτά τα αγαθά.
Υπάρχει μια σταθερή διαδικασία ταξινόμησης, που χρησιμοποιείται για να αντιμετωπίσουν οποιοδήποτε θέμα τα απασχολεί. Πχ «ποιό είναι το καλύτερο σχολείο;». τα αντικειμενικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα συχνά παραμερίζονται εντελώς από την αίγλη που τελικά θα έχουν τα άτομα.
Μπορεί να παγιδευτούν στην τελειοθηρία.
Να επιδιώξουν μη ρεαλιστικά ιδεώδη, και πείθουν τον εαυτό τους είτε ότι έχουν επιτύχει το στόχο τους (το μεγαλειώδες αποτέλεσμα) ή αντιδρούν στην αποτυχία τους νοιώθοντας έμφυτα ατελείς και όχι ότι απλά κάνουν λάθη όπως όλοι.  Αντίστοιχα μπορεί να ταυτιστούν με κάποιο άλλο πρόσωπο, έναν δάσκαλο, έναν ήρωα και στην συνέχεια να νιώθουν υπέρμετρη υπερηφάνεια μέσω της ταύτισης με το πρόσωπο αυτό.

Θεραπεία Ναρκισσισμού και προβληματισμοί

Ένας από τους προβληματισμούς της θεραπείας με αυτούς τους ασθενείς είναι να κατανοήσουν πως είναι να δέχεσαι τους άλλους χωρίς κριτική και χωρίς διάθεση εκμετάλλευσης, να αγαπάς χωρίς να εξιδανικεύεις και να εκφράζεις γνήσια συναισθήματα χωρίς να ντρέπεσαι. Τα άτομα στην ζωή τους που τους τροφοδοτούν με επιβεβαίωση, θαυμασμό και αποδοχή συμβάλλουν στην ρύθμιση της αυτοεκτίμησης ώστε να επαυξάνουν ή αντικαθιστούν αυτό που οι περισσότεροι κάνουμε εσωτερικά. Ένα ναρκισσιστικό άτομο χρειάζεται έντονα με αυτή την έννοια τους άλλους, έτσι ώστε οι άλλες πτυχές της σχέσης με τους άλλους ωχριούν και ούτε καν μπορεί να τις διανοηθεί. Τα μηνύματα άρα που στέλνουν στους άλλους είναι συγκεχυμένα, η ανάγκη τους για τους άλλους είναι βαθιά, αλλά η αγάπη τους προς αυτούς ρηχή.

Γονεϊκότητα και ναρκισσισμός

Πιστεύεται ότι και οι ίδιοι έχουν χρησιμοποιηθεί σαν ναρκισσιστικά εξαρτήματα. Μπορεί να ήταν πολύ σημαντικοί για τους γονείς τους, όχι όμως για αυτό που πραγματικά ήταν αλλά για το είδος της λειτουργίας που εκπλήρωναν. Αυτό μπορεί να κάνει ένα παιδί να αισθάνεται ότι αν φανερώσει τα πραγματικά του αισθήματα και ιδιαίτερα την εχθρότητα και τον εγωισμό του, τότε το μόνο που θα επακολουθήσει είναι η ταπείνωση και η απόρριψη. Αυτό έχει επικαλεστεί από τον Winnicott (1960 βλέπε Nancy Mac WIliams, 2012), «ψευδής εαυτός», δηλαδή την παρουσίαση ενός εαυτού που το άτομο έχει μάθει από την εμπειρία του ότι είναι αποδεκτός.
Είναι φυσιολογικό οι γονείς να χαίρονται και να αισθάνονται υπερήφανοι, αντικείμενο θαυμασμού και οι οι ίδιοι, όταν το παιδί τους απολαμβάνει την εκτίμηση των γύρω του. Όμως, το παιδί θα λαμβάνει την προσοχή των γονιών του ακόμα και αν οι στόχοι τους δεν εξυπηρετούνται;
Αν ένας γονιός πιστεύει ότι το παιδί είναι ζωτικής σημασίας για την δική του αυτοεκτίμηση, όταν αυτό τον απογοητεύει, θα του ασκεί κριτική είτε άμεσα είτε καλυμμένα. Ενώ δεν υπάρχει γονέας που δεν ασκεί κριτική στο παιδί του, το μήνυμα ότι δεν είναι αρκετά καλό, γενικά και αόριστα είναι εντελώς διαφορετικό από τη συγκεκριμένη κριτική για μία ενοχλητική συμπεριφορά. Αντίστοιχα, ο συνεχής έπαινος, μπορεί να είναι εξίσου καταστρεπτικός για την ανάπτυξη ρεαλιστικής αυτοεκτίμησης. Το παιδί έχει πάντα την αίσθηση ότι του ασκείται κριτική ακόμα και όταν η κρίση των γονέων είναι θετική. Το αποτέλεσμα είναι ότι η αίσθηση ενός ατόμου ως «αρκετά καλό» δεν περιλαμβάνεται στην εσωτερική τους ταξινόμηση.

Βιβλιογραφία
MacWilliams, Nancy (2012). Ψυχαναλυτική Διάγνωση. Εκδόσεις Ινστιτούτο Ψυχολογίας και Υγείας.
Πηγή 


Άρθρο δεύτερο

Ναρκισσισμός και η Σχέση με τους «Άλλους», της Δέσποινας Δριβάκου

Το επίπεδο του «σχετίζεσθαι» ενός ατόμου με Ναρκισσιστική δράση χαρακτηρίζεται από την απάθεια του απέναντι σε αντιδράσεις φόβου, ανυπομονησίας ή θυμού. 

---

Οι διαπροσωπικές του σχέσεις κατά κανόνα είναι προβληματικές, εξαιτίας της ανάγκης του για θαυμασμό, της αίσθησης ότι έχει ιδιαίτερα δικαιώματα και της αδυναμίας του να νοιώσει τις ανάγκες των άλλων. Θετική επίδραση στην επιρροή του Ναρκισσισμού, μπορεί να είναι η ανείπωτη αίσθηση από κάποιον ότι υπάρχουν σαφή συναιθηματικά όρια τα οποία δεν μπορεί ο/η Νάρκισσος να υπερβεί.

Οι ναρκισσιστές έχουν ανάγκη να τραβούν τη προσοχή -σχεδόν σαν εθισμένοι- και η εξασφάλιση αυτή αποτελεί για αυτούς προτεραιότητα. Για παράδειγμα, ένας νάρκισσος δύσκολα κάνει κάτι αν δεν του εξασφαλίζει φήμη ή δημοσιότητα.

Επιπλέον, ένας Νάρκισσος  θεωρεί τον εαυτό του κάτι πολύ σημαντικό και σπάνιο που μπορεί να γίνει κατανοητό μόνο από σημαντικούς ανθρώπους, καθώς αυτός/αυτή αισθάνεται ότι είναι μοναδικός/ή, ενώ η πλειοψηφία των άλλων είναι κοινοί και συνηθισμένοι. Αυτό δικαιολογεί αυτό που ο Νάρκισσος λέει συχνά «Κανείς δεν με καταλαβαίνει», παρά μόνο συνεργάτες  υψηλής διάνοιας και υψηλού κοινωνικού status, γιατί και αυτός θεωρεί ότι είναι σαν αυτούς.

Στην πραγματικότητα, όλα αυτά  βρίσκονται στη σφαίρα της δικής του διαστρεβλωμένης εικόνας που έχει για τον εαυτό του, καθώς οι Νάρκισσοι παγιδεύονται στην εικόνα που δημιουργούν κάθε φορά για το εαυτό τους...και  όχι στο πραγματικό τους εαυτό και ανάγκες. Αυτή εξάλλου, είναι και η πηγή της διαταραχής. Η αδυναμία να συναντούν τις πραγματικές τους ανάγκες και να έχουν μια ρεαλιστική εικόνα για τον εαυτό τους, να μπορούν να αποδεχτούν αυτό που είναι ώστε να βιώνουν το υγιές κομμάτι του ναρκισσισμού τους και κατά συνέπεια του εγώ τους, είναι το αντικείμενο που πραγματεύεται η ψυχοθεραπεία ενός τέτοιου ατόμου.

Επιπλέον, η ικανότητα της διαχείρισης του μηχανισμού της μεγαλομανίας τους,  υποστηρίζει την αντίληψη της πραγματικής εικόνας για τον εαυτό τους και τους άλλους. Τους χαρακτηρίζει χαμηλή αυτοεκτίμηση και η ναρκισσιστική συμπεριφορά και στάση τους προέρχεται από τους μηχανισμούς άμυνας του Εγώ, ώστε να μπορούν να κρύψουν τη βαθιά ντροπή που νοιώθουν (που δεν ξέρουν πως να την εκφράσουν με υγιή τρόπο) καθώς και τα τραύματα που έχουν προκληθεί στη παιδική και εφηβική τους ηλικία. Δύσκολα όμως οι Νάρκισσοι αναζητούν ψυχολογική βοήθεια, εκτός και αν συνοδεύεται από άλλη παθολογία ή ψυχοπαθολογία (συχνά υπάρχει παρανοϊκός ιδεασμός). Είναι πρόβλημα που αφορά τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και δεν είναι αντιληπτό στο ίδιο το άτομο, αλλά αντανακλάται στη σχέση του με τους άλλους.


Οι Νάρκισσοι αξιολογούν το αν  θέλουν να αναπτύξουν μια σχέση με κάποιον με βάση την χρησιμότητά του. Με άλλα λόγια, το πόσο χρήσιμο μπορεί να είναι ένα άτομο σε αυτόν...Είναι το μέτρο της αξίας του. Για παράδειγμα, επιλέγει τους φίλους του βάση  του πόσο καλά μπορεί να τον βοηθήσουν σε κάτι να  ή να τον βοηθήσουν να γίνει γνωστός. Θεωρούν ότι «όλοι σε κάτι μπορεί να τους φανούν χρήσιμοι» ή «κάτι έχουν να πάρουν από αυτούς»...

Αντίστοιχα στις διαπροσωπικές σχέσεις, δεν επιλέγουν τους συντρόφους βάση του πόσο τους αγαπούν και νoιάζονται για αυτούς.. (παρότι έτσι πιστεύουν ότι τους συμβαίνει) αλλά βάση του τι μπορούν να πάρουν από αυτούς και πόσο αυτοί ενισχύουν την εικόνα τους και τη προβολή τους, για αυτό συχνά επιλέγουν συντρόφους που είναι μοναδικοί σε κάποιο τομέα και είναι αξιοπρόσεκτοι, εξασφαλίζοντας και για τον εαυτό τους τη προσοχή που τόσο έχουν ανάγκη.

Σημάδια που δείχνουν ότι είστε «θύματα» ενός/μίας Νάρκισσου

• Ενοχές ότι κάναμε τον/την Ναρκισσό μας να νοιώθει άσχημα.
• Διαρκής σύγχυση για τις «ξαφνικές» μεταστροφές της συμπεριφοράς του.
• Εξουθένωση από την αδυναμία πρόβλεψης των γεγονότων.
• Αίσθημα περπατήματος σε «ναρκοπέδιο»-μόνιμα τεταμένη προσοχή για να αποφευχθεί η όποια αλλαγή κατάστασης.
• Απολογείστε διαρκώς ότι δεν κάνετε τίποτα σωστά και κατηγορείτε τον εαυτό σας για αυτό.
• Επιστρέφοντας στο σπίτι περιμένετε να βρείτε το Dr. Jekyll και ανακαλύπτετε τον Mr.Hyde, και ποτέ δεν ξέρεις τι προκάλεσε αυτή την αλλαγή.
• Προσπαθείτε να περνάτε απαρατήρητοι.
• Συχνά νοιώθετε αγχωμένοι όταν στον ίδιο χώρο μαζί σας υπάρχει ο Νάρκισσος.
• Νοιώθετε ότι δεν σας σέβονται και ότι δεν είστε ίσοι.
• Χρειάζεται να ρωτάτε και να παίρνετε άδεια για οτιδήποτε.
• Δε λέτε ποτέ τη γνώμη σας από φόβο να μην τιμωρηθείτε.
• Είναι αδύνατο να επικρατήσετε σε οποιοδήποτε καυγά για αυτό και το αποφεύγετε με κάθε κόστος.
• Προσπαθείτε διαρκώς να κάνετε τα πράγματα καλύτερα.
• Αίσθημα κενού.
• Αίσθημα απομόνωσης.

Εκφράσεις που θα ακούσετε συχνά από  έναν/μια  Νάρκισσο

• Είσαι υπερευαίσθητη και υπερβολική.
• Είσαι φαντασιόπληκτη.
• Δεν δέχεσαι ούτε ένα αστειάκι;
• ...Επειδή το είπα Εγώ!
• Ποιά/ος νομίζεις ότι είσαι;
• Ποτέ δεν το είπα αυτό..(ενώ το έχουν πεί).
• Με ζηλεύουν...
• Θα εύχεσαι να μην είχες γεννηθεί.
• Μετά από όσα έχω κάνει εγώ για σένα;
• Νομίζεις ότι είσαι τόσο έξυπνη/ος;
• Δεν είναι δικό μου λάθος..δικό σου είναι (ενώ είναι ξεκάθαρα δικό τους).
• Κάνω τα πάντα και ποτέ δεν ακούω ένα καλό λόγο (ενώ κάνουν λίγα και απρόθυμα).
• Είναι όλοι τους ένα μάτσο άχρηστοι.
• Δικαιούμαι πάντα το καλύτερο.

 Πηγή