Ἡ Θράκη τοῦ μέτρου καὶ τοῦ σεβασμοῦ.

«Μια διαφορετική θεώρηση για τους Θράκες του ΙΘ΄ αιώνα»

 Γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Η Θράκη είναι η περιοχή εκείνη της Ελλάδας, που άνθισε ο Ελληνισμός, ενώ παράλληλα επιβίωναν και άλλες εθνότητες και διαφορετικοί πολιτισμοί, για περισσότερα από 1.700 χρόνια, λογαριάζοντας τα περίπου 1100 χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας και τα 600 χρόνια της Τουρκοκρατίας. Υπήρξε με άλλα λόγια χωνευτήρι πολιτισμών, όχι όμως και λαών, αφού οι λαοί που έζησαν εκεί, δεν συμπιέσθηκαν, δεν εξοντώθηκαν, δεν εξαφανίσθηκαν. ...

Έλληνες, Τούρκοι, Αρμένιοι, Εβραίοι, Σλάβοι αλλά και άλλοι λαοί έζησαν στα εδάφη της, λατρεύοντας τις θρησκείες τους και προάγοντας τον πολιτισμό τους, στο μέτρο των δυνατοτήτων τους έκαστος.  
          Ταυτόχρονα η Θράκη, υπήρξε χώρος, που δοκίμασε πολέμους, σφαγές, εθνοκαθάρσεις και γενοκτονία.
          Σ’ αυτό το ιστορικό πλαίσιο, δηλαδή ανάμεσα στις Συμπληγάδες του Οθωμανικού δεσποτισμού και του βουλγαρικού επεκτατισμού, επιβίωνε ο υπόδουλος Ελληνισμός της Θράκης.
          Θέλω λοιπόν τιμώντας την Θράκη, να κάνω μερικές αναφορές, για το ήθος και την αίσθηση του μέτρου που διέκριναν τους Θράκες κατοίκους της, ακόμα και σε δύσκολες εποχές.

 

 *Το ρωσσικό πυροβολικό στο πόλεμο του 1877-78

          Θέλω να αναχθώ, στον πόλεμο του 1877-78 όταν η Ρωσσία νίκησε την Τουρκία κατέλαβε αυτά τα μέρη και οι δυνάμεις της στρατοπέδευσαν έξω από την Κωνσταντινούπολη και στο προάστιό της τον Άγιο Στέφανο, επέβαλαν τον Ιανουάριο του 1878 την ανακωχή με τους δικούς τους όρους, που δημιουργούσαν την Μεγάλη Βουλγαρία.
          Και τότε όσο κατέβαιναν τα ρωσσικά στρατεύματα, καραβάνια Οθωμανών προσφύγων, έφευγαν προς την Αδριανούπολη και την Κωνσταντινούπολη. Ρακένδυτοι πρόσφυγες έφταναν από τη Φιλιππούπολη στην Αδριανούπολη μέσα σε ανοιχτά βαγόνια αφού ταξίδευαν μέσα σε ψύχος 10 βαθμών κάτω από το μηδέν, επί 26 ώρες.
          Οι προσδοκίες του Ελληνισμού για πολιτική χειραφέτηση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν είχαν αίσιο τέλος. Οι προφητείες του ιερομόναχου Αγαθάγγελου Πολυείδη με καταγωγή από την Αδριανούπολη για το «ξανθό γένος», που θα έσωζε τους Έλληνες από τους Τούρκους, δεν επαληθεύθηκαν αν και θέρμαιναν τις καρδιές των Ελλήνων κατά τα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Η ρωσσική κατοχή στην Θράκη συνοδεύθηκε με την δράση των Βουλγάρων οι οποίοι προσπαθούσαν να υπερισχύσουν των Ελλήνων με τις πλάτες των Ρώσσων.

*Η υπογραφή της Συνθήκης του Αγίου Στεφάνου.
Δεύτερος από δεξιά ο Ρώσος διπλωμάτης Ιγνάτιεφ, εμπνευστής του Πανσλαβισμού

Ο Ρωσσοτουρκικός πόλεμος του 1878 έθαψε όλες τις ελπίδες, που μπορούσαν να έχουν οι Έλληνες για απελευθέρωση από τους Ρώσσους. Αντίθετα η κατάσταση εκτραχύνθηκε όταν οι Ρώσσοι κατέλαβαν την Θράκη και άρχισαν να στηρίζουν την βουλγαρική κυριαρχία με κάθε μέσον θεμιτό και αθέμιτο.
         Ένας Φιλιππουπολίτης, ανώνυμος για ευνόητους λόγους, έγραψε μια μακροσκελή επιστολή προς την «Ώρα» των Αθηνών, την οποία αναδημοσίευσε η «Παλιγγενεσία» αναφέροντας μεταξύ άλλων με αγανάκτηση:
          «Ὁ Τοῦρκος ἠνείχετο τὴν ὕπαρξιν Ἕλληνος ἥρκει μόνον νὰ ἐξαγοράζῃ αὖτος ἐπὶ ἑν ἔτος τ]ν ὕπαρξίν του, ἀνὶ τριάκοντα γροσίων. Ἀλλ΄  ὁ Ῥῶσσος καὶ ὁ ἐρειδόμενος ἐπὶ τὰ λόγχας αὐτοῦ Βούλγαρος, δὲν ἀνέχοναι τὰ παράπανν τὴν ὕπαρξιν τοῦ Ἕλληνος. Ἀπαιτοῦσιν ἴνα παύσωμεν ὑπάρχοντες ὡς Ἕλληνες, ἰν΄  ἀπαρνηθῶμεν Πατρίδα, καταγωγὴ καὶ ὄνομα!»

          Ακολούθησε το Συνέδριο του Βερολίνου, το οποίο τον Ιούνιο του 1878 ανέτρεψε την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου. Νέα κύματα προσφύγων από την ανάποδη. Οι Βούλγαροι κάτοικοι, έφευγαν με τους Ρώσους φοβούμενοι την αντεκδίκηση των Τούρκων. Ακόμα και μετοικεσίες ολόκληρων χωριών αναφέρθηκαν. Νέα περίπτωση εθνοκαθάρσεως, συνέπειας δηλαδή ενός πολέμου. Ακρότητες σημειώθηκαν πολλές.
Πριν συγκληθεί  το Συνέδριο, είχαν κινηθεί οι Θρακιώτες και ζητούσαν με υπομνήματά τους προς την ελληνική κυβέρνηση, πολιτική ελευθερία. Έχει σημασία η φρασεολογία την οποία χρησιμοποίησαν, μετά τα όσα δραματικά συνέβησαν στην Θράκη, γιατί αποτελεί για πολλούς που έχασαν την αρετή του μέτρου, υπόδειγμα.

 *Το οθωμανικό τέμενος του Σουφλίου (Από τα τουρκικά κρατικά αρχεία)

Σε ένα τέτοιο ανέκδοτο έγγραφο, που έστειλαν οι κάτοικοι του Σουφλίου, της Κορνοφωλιάς, της Δαδιάς και του Κιουπλή στις 5 Ιουνίου 1878 στον Έλληνα πρόξενο της Αδριανουπόλεως Νικόλαο  Γεννάδη έγραφαν:
         «Ἐὰν οἱ ἀδελφοὶ ἡμῶν Βούλγαροι πρόκεται νὰ διοικηθῶσιν ὑπὸ ἡγεμόνο Βουλγάρου καὶ οἱ  συγκάτοικοι Ὀθωμανοὶ ὑπὸ ἡγεμόνος Ὀθωμανοῦ κ.τ.λ. καὶ τοῦτο οἱ πᾶντες ἐπιδοκιμάζουν καὶ τὸ θεωροῦσι δίκαιον, διατί ἡμεῖς οἱ Ἕλληνες, διότι εἴμεθα Ἕλληνες, νά στερώμεθα τοῦ κοινοῦ τούτου δικαίου καί  νά μήν δικαιώμεθα νά διοικηθῶμεν καί ἡμεῖς ὑπό Ἕλληνος ἡγεμόνος, ἀλλά νά ὧρμε καταδεδικασμένοι, παρὰ πάντα λόγον, εἰς πάσαν ἄλλην νὰ ὑποκείμεθα διοίκησιν ἤ τὴν ὁμογενῆ, ὁμόγλωσσον καί ὁμόθρησκον Ἑλληνικήν διοίκησιν;»
Το έγγραφο δεν προοριζόταν για δημόσια χρήση, άρα μπορούσε η φρασεολογία του να ήταν σκληρότερη. Δεν ήταν όμως! Και παρά τα δεινοπαθήματα των Ελλήνων, που δεν είναι ώρα να τα αναλύσουμε, είδατε τι έγραφαν: «Οἱ ἀδελφοὶ ἡμῶν Βούλγαροι…» και «οἱ συγκάτοικοι Ὀθωμανοί». Η αρετή του μέτρου είχε πρυτανεύσει.

 

 *Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη). Το κτίριο του λεγόμενου Γαλλικού σιδηροδρομικού σταθμού, το οποίο σώζεται έως σήμερα

Ανάλογη κίνηση είχε σημειωθεί και στο Δεδέαγατς, την σημερινή Αλεξανδρούπολη. Ο υποπρόξενος Γεώργιος Καραγιαννόπουλος μόλις πήρε την αναφορά των Ελλήνων κατοίκων με ημερομηνία 2 Μαΐου 1878 απευθυνόμενη «Πρὸς τὸ Συγκροτηθησόμενον   Εὐρωπαϊκὸν Συνέδριον» την έστειλε στο Υπουργείο Εξωτερικών.
 Γράφουν για τον Ελληνισμό της πόλεως οι κάτοικοι του Δεδέαγατς ότι: «Διαμαρτύρεται δὲ καὶ διαμαρτυρηθήήσεται δι’ ὅλων τῶν μέσων κατὰ πάσης πολιτικῆς μεταβολῆς, ἡ ὁποία ἤθελεν ἐφαρμοσθῆ ἐπ’ αὐτοῦ πρὶν ἡ διεθνῆς ἐλεγκτικὴ ἐπιτροπὴ ἐξερευνήσῃ τὸν ἐθνικὸ χαρακτήρα τῶν τῆς Εὐρωπαϊκῆς Τουρκίας λαῶν καὶ τὴν θέλησιν αὐτῶν».

  *Οι Σέρρες της εποχής της Τουρκοκρατίας

Αλλά και αργότερα, παρά τα όσα δυσάρεστα συνέβησαν εν τω μεταξύ, πολίτες των Σερρών- για να περιοριζόμαστε μόνο στην Θράκη- έστειλαν στις 27 Σεπτεμβρίου 1878 επιστολή στον Έλληνα υποπρόξενο Ιωάννη Παπακωστόπουλο, στην οποία ανέφεραν μεταξύ άλλων- και εδώ μας ενδιαφέρει η φρασεολογία:
          «Οἱ συμπολῖταιμας Βούλγαροι, μαίνονται καθ’  ἡμῶν ὠς δῆθεν ἐγράψαμεν πρὸς τὰ Δυνάμεις νὰ μὴν ἐπιτρέψωσιν εἰς τὴν Ῥωσσίαν νὰ καταλάβῃ τὰ μέρη ταὔτα.»  Οι «συμπολῖται μας Βούλγαροι» έγραφαν οι Σερραίοι, με απόλυτο σεβασμό στο σύνοικο στοιχείο.
Είναι εντυπωσιακό, πως στα επίσημα έγγραφα της εποχής εκείνης που άλλωστε ήταν μόνον προς χρήσιν της ελληνικής κυβερνήσεως, έλειπε κάθε έννοια μισαλλοδοξίας και ρατσισμού. Αργότερα βέβαια, όταν συνέβησαν και πολλά άλλα γεγονότα και η επέμβαση των ξένων έγινε εντονότερη, πολλά άλλαξαν και πολλά πληρώσαμε στην Θράκη και ως λαός και ως χώρα γενικότερα και για πάρα πολλά χρόνια μάλιστα.
Γι’ αυτό επιγραμματικά επανέρχομαι στις αρχικές μου σκέψεις: Να μην χάσουμε ποτέ την αίσθηση του μέτρου και του σεβασμού.
Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Νεώτερη Ἑλληνικὴ Ἰστορία

Πηγή