Συμμαχίες μὲ τοὺς Ἀθηναίους, πόλεμοι, κατακτήσεις, ἀπελευθερώσεις… Στιγμὲς δόξης καὶ στιγμὴς φρίκης…
Ἐπὶ Ἑλληνιστικῆς ἐποχῆς ἀνέκαμψαν πολύ, ἀποκτώντας μεγάλην ἰσχύ, ἀλλὰ ἀπὸ τὴν ῥωμαϊκή τους κατάκτησιν καὶ μετὰ οἱ κατακτητὲς ἄλλαζαν διαρκῶς. Λίγο πρὶν οἱ Ῥωμαῖοι παραλάβουν τὴν Δωδεκάνησον ἐσημειώθη ἐξαιρετικὴ ἀνάπτυξις.
Λόγῳ τῆς κοντινῆς τους θέσεως μὲ τὰ παράλια τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, ἀλλὰ καὶ λόγῳ τῆς θέσεώς τους, ἀναφορικῶς μὲ τὴν Ἀνατολικὴ Μεσόγειο, ἦσαν πάντα πόλος ἕλξεως γιὰ πειρατές, γιὰ ἐπιδόξους κατακτητὲς καὶ γιὰ συμμαχίες.
Τὸ 1522 μὲ τὴν κατάκτησίν τους ἀπὸ τοὺς Ὀθωμανοὺς, ξεκινοῦν οἱ σύγχρονες περιπέτειες τῆς Δωδεκανήσου, ἀλλὰ καὶ ὅλων τῶν Ἑλλήνων, ποὺ οὐδέποτε ἀπώλεσαν τὴν συνείδησιν τῆς ταὐτότητός τους. Μάλιστα, γιὰ ὅλους ἐκείνους τοὺς σκοτεινοὺς χρόνους τῆς σκλαβιᾶς, οἱ Δωδεκανίσιοι ἔχουν νὰ ἐπιδείξουν σημαντικὲς στιγμὲς ἡρωϊσμοῦ. Στιγμὲς ποὺ τὶς ἐπλήρωναν μὲ δηώσεις καὶ ἀπερίγραπτὲς καταστροφες, μὲ ἀποτέλεσμα ἀρκετὲς φορὲς οἱ κάτοικοί τους νὰ μετακινηθοῦν, πρὸ κειμένου νὰ διασωθοῦν σὲ ἄλλες περιοχὲς καὶ κυρίως στὴν Μικρὰ Ἀσία.
Τὸν Ἰούλιο τοῦ 1788, πρώτη χρονιὰ δράσεως τῶν Λαμπρινῶν, ὁ Λάμπρος Κατσώνης ἀπελευθερώνει τὴν Μεγίστη καὶ τὴν καθιστᾶ ὁρμητήριόν του καὶ σημεῖον ἀνεφοδιασμοῦ του.
Τὸ φρούριον τῆς Μεγίστης, καθὼς καὶ τὰ πέριξ νησιά, σιγὰ σιγὰ ἔνοιωσαν τὸν ἀέρα τῆς ἐλευθερίας.
«…Τὸν Ἰούλιον μῆνα πλεύσας εἰς Λυκίαν ἦλθεν εἰς τὴν νῆσον Κισθήνην (Καστελόῤῥιζον), ὅπου ἦτο φρούριον ὠχυρωμένον μὲ τείχη καὶ εἰκοσιτέσσερα κανόνια ἀπὸ 18 ἔως 40 λίτρων καὶ τὸ ὁποῖον ἐφύλαττον 1150 ὡπλισμένοι Τοῦρκοι.
Ὁ Λάμπρος θέλων νὰ κυριεύσῃ τὸ φρούριον τοῦτο ἔκαμεν ἀπόβασιν εἰς τὴν ξηράν, ἔστησε κανόνια καὶ πυροβολῶν δύω ἡμερονύκτια ἐκρήμνισε ἀρκετὸν μέρος τοῦ τείχους καὶ ἡτοιμάζετο ἤδη νὰ κάμῃ προσβολήν. Οἱ δὲ πολιορκούμενοι οὔτω φοβηθέντες ὕψωσαν λευκὴν σημαίαν καὶ ἐξαποστείλαντες πρέσβεις πρὸς τὸν Λάμπρον ὑπεσχέθησαν νὰ παραδώσωσι τὸ φρούριον καὶ τὰ ὅπλα, ἄν προλαβόντως ἐγγυηθῇ τὴν εἰς Ἀσίαν ἀσφαλῆ αὐτῶν ματαβίβασιν.
Ὁ Λάμπρος ἐδέχθη τὰ συνθήκας καὶ ἐκείνους μὲ ἀπέστειλεν εἰς τὴν Ἀσίαν, τὸ φρούριον ἀπογυμνώσας τῶν ὅπλων κατηδάφισεν.
Ἐκεῖθεν διευθύνας τὸν στόλον του εἰς Κύπρον καὶ Συρίαν ᾐχμαλώτισε ἕξ ἐχθρικὰ πλοῖα, ἅπερ ἐπίσης ὁπλίσας προσήρμοσεν εἰς τὸν στόλον του καὶ οὕτως ἐπαυξήσας αὐτὸν εἰς δέκα ἕξ πλοῖα, περιέπλεε μετ’ αὐτῶν τὰ παράλια τῆς Αἰγύπτου καὶ Συρίας.
Τοσοῦτον δὲ φόβον ἐνέβαλεν εἰς τὰς τῶν Ὀθωμανῶν ψυχάς, ὥστε διὰ νὰ διαμείνωσιν ἀβλαβεῖς, ἀπὸ τὰς τοῦ Λάμπρου ἐπηρεάσεις, ὄχι μόνον τὸν στόλον αὐτῶν διεχώρισαν εἰς δύω μέρη, ἀποτρέψαντες τεσσαράκοντα πλοῖα, τὰ ὁποῖα ἦσαν προωρισμένα διὰ τὸν Εὔξεινον Πόντον, ἀλλὰ καὶ τὰ ἐκ τῶν παραθαλασσίων τῆς Ἀσίας πόλεων διωρισμένα στρατεύματα πρὸς διάβασιν εἰς Ἀδριανούπολιν κατὰ τῆς Ῥωσσίας φοβούμενα τὰς τοῦ Λάμπρου θαλασσίους ἐπιδρομάς, ἠναγκάσθησαν νὰ διαμείνωσι πρὸς διαφύλαξιν τῆς ἰδίας των πατρίδος….»
Ἰούλιος 1788. Ὁ Λάμπρος Κατσώνης ἐλευθερώνει τὴν Μεγίστη.
Αὐτὴ ἀκριβῶς ἡ δράσις τοῦ Λάμπρου Κατσώνη, βάσει τῶν μαρτυριῶν τοῦ Πατατούκου (Δημουλίτσας Ἰωάννης), ποὺ γεννήθηκε στὴν Πάργα ἀλλὰ διέπρεψε ὡς κατασκευαστὴς πυρπολικὼν στὰ Ψαῤῥᾶ, ὤθησε πολλοὺς Ἕλληνες νὰ καταταγοῦν στὰ …«πειρατικὰ πλοῖα» του καὶ ὡς Λαμπρινοὶ πλέον νὰ καθαρίσουν τὸ Αἰγαῖον ἀπὸ τοὺς Τούρκους, μετατρέποντάς το στὴν ἑλληνικὴ θάλασσα τοῦ Ἀρχιπελάγους.Αὐτὴ ἡ ἐμπειρία ἦταν τόσο πολύτιμη, ποὺ ἀκόμη καὶ τὰ πυρπολικὰ (μπουρλότα) τοῦ 1821 εἶχαν τὶς ῥίζες τους στὴν παρουσία καὶ τὴν δράσιν τοῦ Κατσώνη.
Τὸ 1821, μὲ τὴν ἔκρηξιν τῆς ἐπαναστάσεως, ὅλη ἡ Δωδεκάνησος συνεστρατεύθη μὲ τοὺς ὑπολοίπους ἀγωνιστές, μὰ ἡ ἐπέμβασις τῶν ὀθωμανικῶν στρατευμάτων ἔπνιξαν στὸ αἷμα τὰ νησιά μας, πλὴν τῆς Κάσου, ποὺ ἔως τὸ 1824 (29 Μαΐου) ἀπειλοῦσε κυριολεκτικῶς τὸν τουρκικὸ στόλο, βιώνοντας ὡς ἀντίποινα ἀπὸ τοὺς Γάλλους καὶ τοὺς Αἰγυπτίους τοῦ Ἰμπραῆμ πασσᾶ τῆς Αἰγύπτου, τὴν ἀπόλυτον ἐρήμωσιν, ποὺ ἀκόμη καὶ σήμερα ἀντιλαμβάνεται τὸ μέγεθός της ὁ ἐπισκέπτης. Μετὰ καὶ τὴν πυρπόλυσίν της, ἡ κατάφυτος Κάσος, δὲν ἀνέκαμψε.
Οἱ Ἰταλοί, κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ἰταλοτουρκικοῦ πολέμου 1911–1912, κατέλαβαν αἰφνιδίως τὴν Ῥόδο γιὰ νὰ τὴν κρατήσουν ἔως καὶ τὴν πτῶσιν τοῦ Μουσολίνι, μὰ ἀκόμη καὶ μετὰ τὴν λήξιν τοῦ Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ἡ Δωδεκάνησος παρέμενε ἐκτὸς ἑλληνικῆς κυριαρχίας.
Στὸ μεσοδιάστημα, στὸ παρασκήνιον τῶν συζητήσεων γιὰ τὴν συνθήκη τῶν Σεβρῶν, μὲ τὸ μυστικὸ σύμφωνον Βενιζέλου – Τιττόνι, ὁ Βενιζέλος ἀνεγνώριζε στὴν πραγματικότητα καθεστὼς ἰταλικῆς κατοχῆς στὴν Ῥόδο, στὴν Μεγίστη καὶ στὴν περιοχὴ τοῦ Αὐλῶνος (Κορυτσᾶς) στὴν Βόρειο Ἤπειρο, ἀποκλείοντας τὶς πανάρχαιες αὐτὲς ἐλληνικὲς περιοχὲς ἀπὸ τὴν ἐνσωμάτωσιν. Γιὰ καλή μας τύχη τὸ ἐν λόγῳ σύμφωνον οὐδέποτε ἐφηρμόσθη, μεσολαβούσης τῆς Μικρασιατικῆς ἐκστρατείας δέ, καθὼς καὶ τῆς μικρασιατικῆς καταστροφῆς, τὰ δεδομένα ἄλλαξαν καὶ ἡ Δωδεκάνησος παρέμεινε, ὡς εἶχε ὑπὸ ἰταλικὴ κατοχή.
Ἡ ἐπὶ πλέον λεπτομέρεια, μετὰ τὴν μικρασιατικὴ καταστροφή, εἶναι στὸ γεγονὸς πὼς ἀπὸ στρατιωτικὴ κατοχὴ μετετράπη σὲ πολιτική, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἐπιβληθῇ σύστημα ἰταλοποιήσεως τοῦ πληθυσμοῦ καὶ τελικῶς, γιὰ νὰ ἀντισταθοῦν καὶ νὰ ἐπιβιώσουν οἱ Ἕλληνες, νὰ ἐφαρμόσουν ἀκόμη καὶ κρυφὰ σχολεῖα.
Πολλοὶ δὲ ἀπὸ αὐτοὺς ἐξεπατρίσθησαν.
«…Οἱ περιπέτειες τῆς Δωδεκανήσου μὲ τὴν Ἰταλία ξεκινοῦν ἀπὸ τὶς ἀρχὲς τοῦ 20ου αἰῶνος, ὅταν, αἰφνιδίως, οἱ Ἰταλοί, κι ἐν ὅσῳ ἐμένετο ὁ μεταξύ των μὲ τὴν Τουρκία πόλεμος στὴν Βόρειο Ἀφρική, κατέλαβαν τὴν Ῥόδο.Ἰδίαν στάσιν μὲ τὸν Τσῶρτσιλ υἱοθέτησε καὶ ὁ Στάλιν, ποὺ τὸν Δεκέμβριο τοῦ 1941 προέτεινε τὴν παραχώρησιν τῆς Δωδεκανήσου στὴν Τουρκία, γιὰ νὰ …ἀναγκασθῇ ἡ Τουρκία νὰ συμμετάσχῃ στὶς πολεμικὲς ἐπιχειρήσεις. Παρ΄ ὅλα αὐτά, μετὰ ἀπὸ συνομιλία Τσουδεροῦ – Ἐνὶς Ἀκαγιέν, στὶς 28 Σεπτεμβρίου τοῦ 1943, βάσει πάντα τῶν πρακτικῶν, ἡ Τουρκία δὲν ἐξεδήλωσε σχετικὸ ἐνδιαφέρον.
Στὶς 5 Μαΐου τοῦ 1912 στὴν Ψίνθο ὑπεγράφη ἡ ἐπίσημος παράδοσις
Τὸ ἐπόμενον στάδιον ἦσαν τὰ γεγονότα ποὺ συνέβησαν κατὰ τὸν Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, βάσει τῶν ὁποίων οἱ Ἰταλοὶ ἦσαν μὲ τοὺς νικητές. Γεγονότα ποὺ ὁδήγησαν στὴν συνθήκη τῶν Σεβρῶν, ποὺ ὑπεγράφη στὶς 28 Ἰουλίου (10 Αὐγούστου) τοῦ 1920.
Στὰ παρασκήνια τῶν διαβουλεύσεων τῆς Συνθήκης τῶν Σεβρῶν ὑπογράφεται στὶς 16 Ἰουλίου (29 Ἰουλίου) τοῦ 1919 τὸ μυστικὸν Σύμφωνον Βενιζέλου Τιττόνι, βάσει τοῦ ὁποίου ἡ Βόρειος Ἤπειρος καὶ ἡ Δωδεκάννησος περιέρχονται στὴν Ἑλληνικὴ ἐπικράτεια, ἐκτὸς τῆς Ῥόδου καὶ τῆς Μεγίστης. Οὑδέποτε ὅμως ἐτέθη σὲ ἐφαρμογή.
Ἀποτέλεσμα τούτου ἦταν νὰ ἐξακολουθήσῃ ἡ ἰταλοκρατία, ποὺ δυστυχῶς ἀπεδείχθη χειροτέρα τῆς τουρκοκρατίας.
Ὅμως τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1943 ἡ πτῶσις τοῦ Μουσολίνι (8 Σεπτεμβρίου) ὁδήγησε τὴν Ἰταλία σὲ ἧττα καὶ τὴν ἀνάληψιν τῆς διοικήσεως τῆς Δωδεκανήσου ἀπὸ τοὺς Γερμανούς.
Μετὰ καὶ ἀπὸ τὴν ἧττα τῆς Γερμανίας, ποὺ ἐπῆλθε μετὰ τὴν παράδοσιν τῆς Ἰταλίας, στὸν Β΄ Παγκόσμιον Πόλεμο ἡ Δωδεκάνησος πλέον ἀνεμένετο ὡς μία …μικρὰ ἀποζημίωσις γιὰ τοὺς Ἕλληνες.
Στὶς 8 Μαΐου τοῦ 1945 ἡ Δωδεκάνησος, μὲ πρωτόκολλον παραδόσεως ἄνευ ὅρων, περνᾶ στὴν κατοχὴ τῶν Ἄγγλων καὶ στὶς 9 Μαΐου ξεκινᾶ ἡ ἀγγλοκρατία τῆς Δωδεκανήσου.
Μία πρότασις τοῦ Τσῶρτσιλ στὶς 4 Ἀπριλίου τοῦ 1943, νὰ προσφερθῇ ἡ Δωδεκάνησος στὴν Τουρκία, γιὰ νὰ τὴν …καλοπιάσουν, γρήγορα μπαίνει στὸ ἀρχεῖον….»
Τὸν ἴδιον μῆνα κατέλαβαν τὴν Ῥόδο καὶ τὴν Κάρπαθο οἱ Γερμανοί.
Ἡ κατάληψις τῆς Δωδεκανήσου ἀπὸ τοὺς Γερμανούς, ξεκίνησε μετὰ τὴν ἀποχώρησιν τῶν Ἰταλῶν ἀπὸ τὶς Δυνάμεις τοῦ Ἀξονος καὶ τὴν πτῶσιν τοῦ Μουσολίνι.
Αὐτὴ ἡ νέα κατοχὴ διετηρήθη ἔως τὴν κατάληψιν μέρους τῆς Δωδεκανήσου, ἀπὸ ἀγγλικὲς δυνάμεις, κατὰ τὴν διάρκεια τῶν ἐπιχειρήσεων τοῦ χειμῶνος 1944–1945, στὶς ὁποῖες συμμετεῖχε καὶ ὁ Ἰερὸς Λόχος, ὑπὸ τὴν διοίκησιν τοῦ Χριστοδούλου Τσιγάντε.
Συμμετοχὴ ποὺ ἔγινε δεκτὴ κατόπιν πιέσεων ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ πλευρά.
Ὁ Ἱερὸς Λόχος συνέβαλε ἀποφασιστικὴ στὴν ἐκδίωξιν τῶν Γερμανῶν.
Στὶς 8 Μαΐου τοῦ 1945 ὑπεγράφη στὴν Σύμη ἡ παράδοσις τῆς Δωδεκανήσου στὰ συμμαχικὰ στρατεύματα, ἀλλὰ ὄχι στὴν Ἑλλάδα. Μάλιστα μετὰ τὴν κατάληψιν τῆς Δωδεκανήσου ὁ Ἱερὸς Λόχος ἀπεμακρύνθη.
Ἡ ἀγγλικὴ κατοχὴ τῆς Δωδεκανήσου, ποὺ δὲν διέφερε ἀπὸ τὴν ἰταλικὴ κατοχὴ (θεωρεῖται συνέχειά της), διετηρήθη ἐπισήμως, ἔως τὴν ὑπογραφὴ τῆς Συνθήκης Εἰρήνης τῶν Παρισίων, τὸν Φεβρουάριο (10 Φεβρουαρίου) τοῦ 1947, βάσει τῆς ὁποίας (ξεχνώντας τὸ ζήτημα τῆς Βορείου Ἠπείρου) ἡ Ἑλλὰς ἐλάμβανε, ὡς ἀποζημίωσιν, τὴν Δωδεκάνησον.
(Ἡ ἐν λόγῳ ἀπόφασις ἐλήφθη στὶς 27 Ἰουνίου τοῦ 1946.)
Τὸ Ἀνώτατον συμβούλιον τῶν (τότε) Μεγάλων Δυνάμεων, τῆς Ἀγγλίας, τῶν Η.Π.Α., τῆς Γαλλίας καὶ τῆς Σοβιετικῆς Ἑνώσεως, στὶς 10 Φεβρουαρίου τοῦ 1947, (στὸ Παρίσι, ὑπέγραφαν τὴν ἕνωσιν τῆς Δωδεκανήσου.
10 Φεβρουαρίου 1946. Ἡ Δωδεκάνησος στὴν Ἑλλάδα
Στὶς 31 Μαρτίου τοῦ 1947 ὁ ἀντιναύαρχος Περικλῆς Ἰωαννίδης συνυπέγραψε μὲ τὸν ταξίαρχο Πάρκερ πρωτόκολλον παραδόσεως.
Τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1947 ἡ διοίκησις τῆς Δωδεκανήσου μετεβιβάσθη ἐπισήμως στὶς ἑλληνικὲς ἀρχές.
Στὶς 9 Ἰανουαρίου τοῦ 1948, μὲ τὸν ὑπ΄ ἀριθμὸν 518 νόμο, ἡ Ἐφημερὶς τῆς Κυβερνήσεως δημοσίευε τὴν ἐνσωμάτωσιν τῆς Δωδεκανήσου στὸν Ἑλληνικὸ κορμό, μὲ ἡμερομηνία ἐνσωματώσεως τὴν 28η Ὀκτωβρίου τοῦ 1947.
Ἡ ἐπίσημος καὶ πλήρης ἐνσωμάτωσις, μὲ ὅλον τὸν λαὸ νὰ πανηγυρίζῃ, ὁλοκληρώθη στὶς 7 Μαρτίου τοῦ 1948.
Φιλονόη
Πληροφορίες ἀπό:
«Ὑπόμνημα τῆς Νήσου Ψαῤῥῶν» τοῦ Κωνσταντίνου Νικοδήμου
Οἱ εἰκόνες ὅλες ἀπό:
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου