Μόλις κλείνανε τα σχολεία για τις γιορτές των Χριστουγέννων, η μαμά μου πήγαινε στο χωριό του προπάππου μου. Εκεί μαζεύονταν όλη η οικογένεια, δηλαδή όλα τα παιδιά και τα εγγόνια του προπάππου μου για να περάσουν μαζί τις γιορτές. ....
Το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων, ο προπάππους μου μαζί με τους γαμπρούς του (γιο δεν είχε), άρχιζαν από νωρίς το σφάξιμο του γουρουνιού. Ένα έθιμο που ακόμα και σήμερα γίνεται σε πολλά θρακιώτικα χωριά. Αφού σφάζανε το γουρούνι αρχίζανε το γδάρσιμο και το καθάρισμα του. Καθαρίζανε τη λίγδα (πάχος) από το κρέας και τα εντόσθια. Μετά με ένα σατήρι (μικρό τσεκούρι ) αρχίζανε το κομμάτιασμα του γουρουνιού.
Αλατίζανε με χοντρό αλάτι το κρέας και τα έντερα τα δίνανε στις κόρες του προπάππου μου για να τα χιλιοπλύνουν και να τα καθαρίσουν. Με τα έντερα έφτιαχναν λουκάνικα και την περιβόητη «μπάμπω» που ακόμη κάνει η γιαγιά μου.
Η «μπάμπω» γίνεται από το παχύ έντερο του γουρουνιού που το γεμίζουν με κομματάκια ψαχνού κρέατος, ρύζι, κρεμμύδι, πράσο, αλάτι και μαύρο πιπέρι. Το στομάχι (ντάτνους) του γουρουνιού το γέμιζαν και αυτό με τον ίδιο τρόπο όπως και τη «μπάμπω». Με το μπροστινό και κάτω μέρος του ζώου όπως και τα πλευρά έφτιαχναν τη «πουσιουρτή» ή «πασιουρτή». Βραστό κρέας με μπόλικο λίπος και πράσο. Ενώ τη λίγδα (πάχος) την κρατούσαν και τη χρησιμοποιούσαν ως λάδι για το φαγητό.
Όλα αυτά τα μοιράζονταν τα παιδιά του προπάππου μου και μετά τις γιορτές τα έπαιρναν στα σπίτια τους. Εν τω μεταξύ η προγιαγιά μου άνοιγε πέτουρα (φύλλα για πίτα) για να ετοιμάσει το γλυκό του μεσημεριού. Μια στριφογυριστή πίτα με γέμιση από σουσάμι που αφού πρώτα την έψηνε μετά τη σιρόπιαζε (σαραγλί).
Το απόγευμα, μόλις σουρούπωνε, τα «ραγκάτσια» (τα παλικάρια) του χωριού ετοιμαζόντουσαν για τα κάλαντα . Διάλεγαν τον «Τσιότρα μπασή» έναν δυναμικό νέο, για αρχηγό τους, που ήταν υπεύθυνος όλης της προετοιμασίας, τον ταμία, ένα φρόνιμο και τίμιο νέο, και τον χειριστή της «νταμούρκας» (μουσικό όργανο). Η «νταμούρκα» ήταν ένα πήλινο αγγείο κυλινδρικού σχήματος, πολύ εξογκωμένο στο ένα άκρο του που καλυπτόταν με δέρμα. Πρώτα πήγαιναν στην εκκλησία του χωριού για να πουν το τραγούδι Χριστού και μετά στο σπίτι του παπά για να τους δώσει την ευχή του. Έπειτα περνούσαν απ΄ όλα τα σπίτια του χωριού, αλλά έλεγαν όλα τα τραγούδια μόνο στα σπίτια που είχαν κορίτσια της παντρειάς.
Το βράδυ μαζευόταν όλη η οικογένεια για το δείπνο. Ο προπάππος μου αρνιόταν να καθίσει στο τραπέζι. Ήθελε, όπως και στο σπίτι του δικού του παππού να καθίσει στο σοφρά (ένα τραπέζι στρογγυλό χωρίς πόδια). – Έτσι καταλαβαίνεις Χριστούγεννα έλεγε.
Για αυτό οι γυναίκες στρώνανε τα «εννέα» φαγητά στο σοφρά . Όλοι καθισμένοι γύρω από το σοφρά με ένα κουτάλι ή πιρούνι (χωρίς δικό τους πιάτο) έτρωγαν από τα «εννέα» φαγητά. Προφανώς ο αριθμός «εννέα» έχει σχέση με την Παναγία που κυοφορούσε εννέα μήνες το Θείο βρέφος και εκείνο το βράδυ (παραμονή Χριστουγέννων) θα έφερνε στον κόσμο. Συνήθως τα «εννέα» φαγητά ήταν : 1) Η πίτα, για να γίνουν τα στάρια. 2) Το μέλι, για να είναι τα μέλη της οικογένειας καλοί κουβαλητές όπως οι μέλισσες. 3) Το κρασί, για να «απλώσει» η οικογένεια σαν την κληματαριά. 4) Το σαραγλί, για να φαίρονται πάντα γλυκά στους φίλους. 5) Το καρπούζι, για να είναι γλυκια η φετινή παραγωγή. 6) Το πεπόνι, για να μιλούν με γλυκά λόγια οι συγχωριανοί για την οικογένεια. 7) Το μήλο, για να έχουν κόκκινα μάγουλα. 8 ) Το σκόρδο, για να προστατεύονται από τα τσιμπήματα των εντόμων.
9) Το κρεμμύδι, για να έχουν οι λεχώνες πολύ γάλα.
Τα χαράματα των Χριστουγέννων χτυπούσε η καμπάνα και όλο το χωριό πήγαινε στην εκκλησία για να γιορτάσει τον ερχομό του Θείου βρέφους. Μετά την εκκλησία γυρνούσαν στο σπίτι και τρώγανε την «μπάμπω» και τις τσιγαρίδες (τηγανιτά κοψίδια με λίπος) με πολύ όρεξη μετά από τόσες μέρες νηστεία.
Πρωτοχρονιάτικα έθιμα : Ένα έθιμο Πρωτοχρονιάς είναι η παραδοσιακή Βασιλόπιτα.
Η θρακιώτικη Βασιλόπιτα δεν είχε καμία σχέση με τη σημερινή γλυκιά βασιλόπιτα.
Η νοικοκυρά άνοιγε τα «πέτουρα» (φύλλα) και τα έψηνε στη ξυλόσομπα.
Για τη γέμιση της πίτας ανακάτευε τυρί, γάλα και αυγά.
Τα μικρά παιδιά έψαχναν να βρούν τα διάφορα σημάδια που έβαζαν μέσα στη πίτα.
Τα σημάδια συμβόλιζαν τα περιουσιακά στοιχεία της οικογένειας.
Συνήθως ήταν : ένα κομμάτι άχυρο, που συμβόλιζε τα χωράφια, ένα κομμάτι κληματαριάς, που συμβόλιζε τα αμπέλια, ένα κομμάτι βελανιδιάς που συμβόλιζε τα ζώα, ένα κομμάτι πουρνάρι που συμβόλιζε τις κότες, ένα φασόλι που συμβόλιζε το κάρο, το καλαμπόκι συμβόλιζε την υγεία και ένα νόμισμα (συνήθως μια δραχμή) συμβόλιζε το σπίτι.
Μ’ όλα αυτά τα σημάδια όλοι κάτι θα έπαιρναν.
Τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα τα έλεγαν τα μικρά παιδιά και μόνο τα αγόρια. Αντί για τρίγωνα κρατούσαν μια ξύλινη σκληρή βέργα με κλαδιά στα οποία κρεμούσαν τις καραμέλες και τα γλυκά. Τα λίγο μεγαλύτερα παιδιά κρατούσαν μια ξύλινη βέργα κατάλληλα επεξεργασμένη σαν σούβλα.
Σ’ αυτήν κάρφωναν τα χοιρινά κομμάτια που τους έδιναν οι νοικοκυρές. Μ’ αυτές τις βέργες ξεκινούσαν και γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και έλεγαν τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα φωνάζοντας όσο πιο πολύ μπορούσαν για να συγκινήσουν την νοικοκυρά και να πάρουν μεγαλύτερο φιλοδώρημα. Κι όταν ερχόταν η ώρα της μοιρασιάς, τι περισσότερες φορές κατέληγε εις βάρος του μικρότερου.
Χρήστος Τασιούδης
25° Δημ. Σχολείο Θεσ/νικης
Δεν υπάρχουν σχόλια :
Δημοσίευση σχολίου