Σφίγγες οι μεγαλοπρεπείς

Της ΝΙΝΕΤΤΑΣ ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

 Αφαιρέθηκαν οι λίθοι που έκρυβαν την εικόνα των δίμετρων γλυπτών

Αποκαλύφθηκαν χθες σε όλο τους το μεγαλείο οι δύο αντικριστές Σφίγγες που στολίζουν την πρόσοψη του μακεδονικού τάφου του λόφου Καστά στην Αμφίπολη. Οι ανασκαφείς αφαίρεσαν έντεκα λίθους για να έχουμε αυτή την ωραία εικόνα των καλοδουλεμένων γλυπτών που θα είχαν ύψος περίπου 2 μέτρων, αφού τα ακέφαλα σώματά τους είναι 1,45 μ....

 Η προσεκτική εξέταση της επιφάνειας των αγαλμάτων δείχνει λεπτή δουλειά με ένα ειδικό εργαλείο κατεργασίας μαρμάρου, όπως είναι το ψιλό ντισιλίδικο, κάτι που αποδεικνύει τη δεξιοτεχνία των γλυπτών της τελευταίας εικοσιπενταετίας του 4 π.Χ. Ετσι τουλάχιστον αναφέρεται στη χθεσινή ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, που ανέλαβε από χθες την αποκλειστική ευθύνη της ενημέρωσης.
Το ενδιαφέρον, ωστόσο, είναι ότι βρέθηκε στην ανασκαφή που διενεργείται παράλληλα με την αποξήλωση του τοίχου σφράγισης του τάφου, δηλαδή στα χώματα που βρίσκονται δεξιά και αριστερά της σκάλας που οδηγεί στην είσοδο του ταφικού μνημείου, ένα τμήμα από τη ράχη του αγάλματος του Λέοντος της Αμφίπολης, επιβεβαιώνοντας για άλλη μια φορά ότι ο επιβλητικός Λέων που για 2.000 χρόνια ήταν στην κοίτη του Στρυμόνα, στα τέλη του 4ου αι. π.Χ. έστεφε αυτό το μνημείο, όπως έχει υποστηρίξει σε επιστημονικά συνέδρια ο αρχιτέκτων της ανασκαφής Μιχ. Λεφαντζής παρουσιάζοντας και τη σχεδιαστική αναπαράστασή του με βάση τα σπαρμένα εδώ κι εκεί κομμάτια του. Διαπιστώνεται επίσης για άλλη μια φορά πως οι ολόγλυφες Σφίγγες και ο Λέων προέρχονται από το ίδιο εργαστήριο.
Δύο αποχρώσεις
Η αφαίρεση των χωμάτων κατά τις τρεις μέρες της ανασκαφής αποκάλυψε μικρό τμήμα της ανωδομής του μνημείου, που φέρει ίχνη κόκκινου και μπλε χρώματος, σε δύο αποχρώσεις αντίστοιχα. Θυμίζουμε πως αυτό που έχει έως τώρα αποκαλυφθεί είναι το υπέρθυρο και η ανωδομή της εισόδου που θα πρέπει να είναι μαρμάρινη, όπως όλων των μακεδονικών τάφων. Τα ίχνη χρώματος είναι αναμενόμενα γιατί οι προσόψεις των μακεδονικών τάφων είναι επιχρισμένες και ζωγραφισμένες με κόκκινο, γαλάζιο, πράσινο και λευκό. Λίγοι μακεδονικοί τάφοι είχαν πρόσοψη αετωματική, όπως ο τάφος «του Ρωμαίου», που μιμείται αρχαίο ναό. Οι περισσότεροι έφεραν ζωφόρο διακοσμημένη με διάφορα ζωγραφικά θέματα, όπως παράσταση κυνηγίου στον βασιλικό τάφο του Φιλίππου Β' στη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας, σκηνές κενταυρομαχίας στον τάφο «της Κρίσεως» στα Λευκάδια, σκηνή κρίσεως νεκρού στον τάφο «των Στρατιωτών» του αγροκτήματος Μπέλλα στη Βεργίνα.
Και μια και αναφερόμαστε στον τάφο του Φιλίππου Β' της Βεργίνας, ρωτήσαμε τον αρχιτέκτονα Ιορδάνη Δημακόπουλο, κορυφαίο στέλεχος της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας που έχει μελετήσει όσο ελάχιστοι τους μακεδονικούς τάφους και έργο δικό του είναι η διαμόρφωση ως μουσειακού χώρου της Μεγάλης Τούμπας της Βεργίνας, να μας πει τι περιμένει να βρεθεί στην Αμφίπολη, με βάση τις εικόνες της ανασκαφής που έχουν δημοσιευθεί. Η πρώτη του παρατήρηση αφορούσε το μέγεθος του ταφικού θαλάμου της Αμφίπολης που αναμένεται να βρεθεί. Εκτιμά πως θα έχει το ίδιο πλάτος (4,5 μ.) με την κτιστή θαλαμωτή ταφική οδό που υπάρχει μπροστά του. Αλλωστε και ο ταφικός θάλαμος του Φιλίππου με τη χρυσή λάρνακα είχε διαστάσεις 4,46x4,46 μ.
Εικάζει, όπως και πολλοί αρχαιολόγοι, ότι πιθανότατα ο τάφος είναι συλημένος - λόγω των λίθων που έλειπαν από τον τοίχο σφράγισης. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα έχει άλλα σπουδαία ευρήματα, όπως έχουν κι άλλοι πλούσιοι μακεδονικοί τάφοι, δηλαδή μαρμάρινες νεκρικές κλίνες σκαλιστές με χρώματα που απομιμούνται με κάθε λεπτομέρεια τα στρωσίδια ενός κρεβατιού - ή ακόμη και θρόνους. Πιστεύει πως θα υπάρχουν περισσότεροι του ενός χώροι εντός του τάφου γιατί «στην ανατολική Μακεδονία έχουν βρεθεί κι άλλοι τάφοι με 3-4 δωμάτια, με ταφικό δρόμο θολωτό όπως της Αμφίπολης και περίβολο κτιστό, αλλά όχι σ' αυτές τις διαστάσεις».
Ο Περίβολος
Τον έχει εντυπωσιάσει το μέγεθος του Περιβόλου. «Για έναν τέτοιο Περίβολο μήκους 497 μ. και ύψους 3 μ., σκεφτείτε πόσο μεγάλη θα ήταν η προμήθεια υλικού και πόσο δύσκολη η επιχείρηση μεταφοράς του μαρμάρου με πλοία από τη Θάσο. Δεν με εκπλήσσει ότι κατασκευάστηκε επί τόπου, γιατί πάντα έτσι γινόταν. Θα σας θυμίσω πάντως πως την ίδια εικόνα που έχει ο τάφος της Αμφίπολης έχουν το Μνημείο ταφής του Οκταβιανού Αυγούστου και του Αδριανού στη Ρώμη. Εχουμε κι εκεί τύμβο και κτιστό γύρω περίβολο, που σημαίνει πως πιθανότατα μιμούνται τον τάφο που είδαν οι Ρωμαίοι στην Αμφίπολη».
Ο κ. Δημακόπουλος, που παρακολουθεί όπως όλοι μας με μεγάλο ενδιαφέρον την εξέλιξη της ανασκαφής, έκανε μία ακόμη παρατήρηση. Μας είπε πως ο τάφος δεν πρέπει να βρίσκεται στο κέντρο του Περιβόλου, δηλαδή κάτω από τη νοητή κορυφή του λόφου Καστά, αρχικού ύψους 30 μ. (σήμερα επίπεδη από τις προηγούμενες ανασκαφές 70 άλλων παλαιότερων τάφων της εποχής του Σιδήρου μέχρι και των αρχαϊκών χρόνων). Πιστεύει πως ο ταφικός θάλαμος ή θάλαμοι θα βρίσκονται έκκεντρα του κύκλου του Περιβόλου, γιατί αν ήταν στο κέντρο ακριβώς θα απαιτούσε ένα γιγαντιαίων διαστάσεων τεχνικό έργο για να στηριχθεί ο θόλος του τάφου υπό το βάρος τόσου όγκου χωμάτων.
Σημασία έχει ότι οι εργασίες συνεχίζονται στη στάθμη του εσωρραχίου της θόλου των Σφιγγών, με τη στερέωση και στήριξη των λίθων της καμάρας, καθώς και την αφαίρεση των χωμάτων, όπως ανακοινώθηκε. Οσο για λεφτά, αυτά υπάρχουν. Ο πρόεδρος του ΔΕΣΦΑ Αντ. Νάτσικας και ο διευθύνων Σύμβουλος Κων. Ξιφαράς γνωστοποίησαν στον υπουργό Πολιτισμού Κώστα Τασούλα πως, επιθυμώντας ο ΔΕΣΦΑ να συνδράμει τις σημαντικές αρχαιολογικές έρευνες που γίνονται στην Αμφίπολη, αποφάσισε να τις ενισχύσει με τον ποσόν των 30.000 ευρώ. 
 ΠΗΓΗ