Πως ήταν ο ήχος της αρχαίας ελληνικής μουσικής;

Η μουσική στην Αρχαία Ελλάδα, που δεν έχει ακουσθεί επί χιλιάδες χρόνια την ξανάφερε στη ζωή ο Αρμάντ Ντ’ Ανγκούρ, μουσικός και καθηγητής Κλασικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Ο ίδιος περιγράφει την έρευνά του ως ανακάλυψη. «Ας υποθέσουμε ότι μετά από 2.500 χρόνια από σήμερα, αυτό που επέζησε ήταν μερικοί στίχοι των τραγουδιών των Μπήτλς και το μόνο που απέμεινε από τις όπερες του Μότσαρντ και του Βέρντι ήταν τα λόγια και όχι η μουσική.

 »Φαντασθείτε αν μπορούσαμε να ανακατασκευάσουμε στη συνέχεια τη μουσική, να ξαναζωντανέψουμε τις  πράξεις που παίχτηκαν, και να ακούσουμε τις λέξεις στη σωστή τους θέση εκ νέου, θα ήταν πολύ συναρπαστικό.

»Αυτό συνέβη με τα κλασικά κείμενα της αρχαίας Ελλάδας.

Συχνά ξεχνάμε ότι τα κείμενα αυτά αποτελούν τη ρίζα της δυτικής λογοτεχνίας- τα έπη του Ομήρου, τα λατρευτά ποιήματα της Σαπφούς, οι τραγωδίες του Σοφοκλή και του Ευριπίδη- αυτά ήταν όλα, αρχικά, κείμενα μουσικής.

 Χρονολογούνται  από το 750 έως το 400 π.Χ. και αποτελούν εν όλω ή εν μέρει, ενός συνόλου με τη συνοδεία της λύρας, του αυλού και των κρουστών.

Αλλά, δεν χάθηκε η μουσική παρά την αποκατάσταση; Η απάντηση είναι όχι. Οι ρυθμοί- ίσως  η πιο σημαντική πτυχή της μουσικής- σώζονται από τα ίδια τα λόγια, στα πρότυπα των μακρών και βραχέων συλλαβών.

Οι ακαδημαϊκοί ανακατασκεύασαν τον χαμένο ήχο της αρχαίας Ελλάδας

Τα όργανα που χρησιμοποιούνταν είναι γνωστά από περιγραφές που γίνονται στα κείμενα, τα αρχαιολογικά ευρήματα, τα οποία μας επιτρέπουν να διαπιστώσουμε το εύρος της χροιάς και των βημάτων που παράγονται.

Και τώρα, οι νέες αποκαλύψεις για την αρχαία ελληνική μουσική έχουν προκύψει από μερικές δεκάδες αρχαίων κειμένων γραμμένων με μια φωνητική σημειογραφία που επινοήθηκε περί το 450 π.Χ. , η οποία αποτελείται από αλφαβητικά γράμματα και σημεία τα οποία τοποθετήθηκαν πάνω από τα φωνήεντα των ελληνικών λέξεων.

Οι Έλληνες είχαν επεξεργασθεί τις μαθηματικές  αναλογίες των μουσικών διαστημάτων- μια οκτάβα είναι 2:1, 3:2 ένα πέμπτο, 4:3 ένα τέταρτο και ούτω καθεξής.

Ο συμβολισμός δίνει μια ακριβή ένδειξη του σχετικού βήματος: το γράμμα Α στην κορυφή της κλίμακας – για παράδειγμα- αποτελεί μια μουσική νότα ενός πέμπτου υψηλότερη από το Ν που είναι στη μέση του αλφαβήτου. Το απόλυτο βήμα δουλεύονταν έξω από τα σωζόμενες φωνητικές σειρές που απαιτούνταν για να τραγουδηθούν  οι σωζόμενες μελωδίες .

Αν και τα έγγραφα σε επιγραφές στην Ελλάδα  και σε πάπυρους στην Αίγυπτο, είναι εδώ και πολλά χρόνια γνωστά στους κλασικούς- μερικά, μάλιστα, έχουν δημοσιευτεί, ήδη, από το 1581- κατά τις τελευταίες δεκαετίες έχουν συμπληρωθεί με νέα ευρήματα.

Χρονολογούνται από το 300 π.Χ έως το 300 μ.Χ. και τα κείμενα αυτά μας προσφέρουν μια σαφέστατη εικόνα της μουσικής στην αρχαία Ελλάδα, όσο ποτέ πριν.

Το σχέδιο της έρευνας το οποίο έχω ξεκινήσει – γράφει ο Αρμάντ Ντ’ Ανγκούρ- χρηματοδοτείται από τη Βρετανική Ακαδημία και έχει ως στόχο να ξαναφέρει στο προσκήνιο τη μουσική που χάθηκε στο παρελθόν.

Αλλά, είναι σημαντικό να συνειδητοποιήσουμε ότι οι αρχαίες ρυθμικές και μελωδικές νόρμες ήταν διαφορετικές  από τις δικές μας.

Μερικές από τις σωζόμενες μελωδίες ήταν άμεσα ελκυστικές σε ένα σύγχρονο αυτί.

Ένα πλήρες κομμάτι από μελωδία είναι γραμμένη σε μια μαρμάρινη στήλη και χρονολογείται περί  το 200 μ.Χ. και περιέχει ένα σύντομο τραγούδι του Σείκιλου

ΟΣΟΝ ΖΗΣ ΦΑΙΝΟΥ,

ΜΗΔΕΝ ΟΛΩΣ ΣΥ ΛΥΠΟΥ.

ΠΡΟΣ ΟΛΙΓΟΝ ΕΣΤΙ ΤΟ ΖΗΝ,

 ΤΟ ΤΕΛΟΣ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΑΙΤΕΙ

 (Όσο ζεις λάμψε,

 καθόλου μη λυπάσαι.

Για λίγο διαρκεί η ζωή,

 ο χρόνος καθορίζει το τέλος),

 (Σείκιλος)

Το παλαιότερο μουσικό κείμενο που επιβίωσε διατήρησε μερικά στοιχεία της μουσικής που παιζόταν, πρόκειται για τον Ορέστη του τραγικού Ευριπίδη, τον πέμπτο αιώνα π.Χ. Ενδέχεται τη μουσική να την έγραψε ο ίδιος ο Ευριπίδης.

--

Πηγή: BBC

--

 © mikres-ekdoseis- Γιῶργος  Ἐχέδωρος