Η μυστηριώδης επίθεση εναντίον του Κατάρ

Ο ξαφνικός αποκλεισμός της χώρας θα μπορούσε αφενός μεν να πυροδοτήσει έναν μεγάλο πόλεμο στην περιοχή, αφετέρου να λειτουργήσει ως ένας μαύρος κύκνος – προκαλώντας και στις δύο περιπτώσεις αλυσιδωτές αντιδράσεις, με απρόβλεπτα οικονομικά και γεωπολιτικά επακόλουθα.

Αλέξης Ζακυνθινός

Ανάλυση     

Την περασμένη Δευτέρα, ενωρίς το πρωί, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Αίγυπτος διέκοψαν ξαφνικά τις διπλωματικές σχέσεις τους με το Κατάρ – ενώ την ίδια στιγμή αποκλείσθηκαν τα εναέρια, τα θαλάσσια και τα εδαφικά σύνορα της μικρής χώρας του Κόλπου....

Στους Πολίτες του που διαμένουν σε αυτές τις χώρες δόθηκε προθεσμία δύο εβδομάδων να τις εγκαταλείψουν, οι Μαλβίδες, η Υεμένη και η Λιβύη συμμετείχαν αμέσως μετά στο μποϊκοτάζ, ενώ η αμερικανική εταιρεία αξιολόγησης S&P υποτίμησε την πιστοληπτική ικανότητα του Κατάρ στο ΑΑ- με αρνητικές προοπτικές.

Μερικές ημέρες αργότερα, την Πέμπτη, το εθνικό τηλεοπτικό δίκτυο του Κατάρ, καθώς επίσης ο σταθμός Al-Jazzera και οι ιστοσελίδες τους, δέχθηκαν μαζικές επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, κατά τις δικές τους δηλώσεις – με αποτέλεσμα να διακόψουν τη λειτουργία τους για μερικές ώρες, μεταξύ άλλων για λόγους ασφαλείας. Η αιτία όλων αυτών των ενεργειών ήταν η κατηγορία, σύμφωνα με την οποία η χώρα χρηματοδοτεί τη διεθνή τρομοκρατία – κάτι που θα μπορούσε να είναι αληθινό, επειδή η ηγεσία της διατηρεί στενές σχέσεις με τη Χαμάς, τη Χεζπμολάχ και τους Αδελφούς Μουσουλμάνους που τους είχε στηρίξει κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης στην Αίγυπτο.

Ένας επόμενος λόγος είναι οι σχετικά φιλικές σχέσεις που διατηρεί το Κατάρ με το Ιράν, παρά την αντίθεση του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC) – κάτι που όμως δεν είναι παράλογο, αφού το Ιράν μοιράζεται μαζί με το Κατάρ το ίδιο κοίτασμα φυσικού αερίου. Πόσο μάλλον όταν είναι η βασική πηγή του πλούτου του, διαθέτοντας με 28 δις κυβικά μέτρα τα τρίτα μεγαλύτερα αποθέματα στον πλανήτη.

Από την άλλη πλευρά η ουδετερότητα αυτή του Κατάρ αναγγέλθηκε τόσες φορές και με τέτοιον θριαμβευτικό τρόπο εκ μέρους του, ώστε να ενοχλήσει σε μεγάλο βαθμό τη Σαουδική Αραβία – η οποία αντιμετωπίζει μεγάλα οικονομικά προβλήματα (ανάλυση), ενώ δεν είδε με καθόλου καλό μάτι την ανάληψη του παγκοσμίου κυπέλλου ποδοσφαίρου του 2022 από τη μικρή χώρα (στη φωτογραφία το στάδιο που κατασκευάζεται).

Παράλληλα, οι υπόλοιπες χώρες της περιοχής αντιμετωπίζουν το Κατάρ με μεγάλη δυσπιστία – μεταξύ άλλων επειδή μέσω του Al–Jazzera επηρεάζει έναν σημαντικό αριθμό ανθρώπων. Το γεγονός δε ότι, στον τηλεοπτικό σταθμό εκφράζονται απόψεις που διαφέρουν από αυτά που έχουν συμφωνηθεί μεταξύ των κρατών του Κόλπου, αποτελεί μία επί πλέον ενόχληση – ενώ σε γενικές γραμμές οι γείτονες του Κατάρ πιστεύουν πως η χώρα παίζει σε μία ανάρμοστα «υψηλή κατηγορία», δηλώνοντας το επί πλέον όσο πιο ηχηρά μπορεί.

Από την άλλη πλευρά το Κατάρ, στο οποίο εργάζονται πάνω από 10.000 Έλληνες με πολύ υψηλές αμοιβές, είναι ο μεγαλύτερος εξαγωγέας υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) στον πλανήτη – ενώ η κρατική αεροπορική εταιρεία του, η Qatar Airways, είναι μία από τις πλέον φημισμένες διεθνώς, με έναν καινούργιο στόλο αεροσκαφών και με εξαιρετικές υπηρεσίες.

Η Qatar Airways τώρα, λόγω του μποϊκοτάζ, θα μπορούσε να αντιμετωπίσει μεγάλα προβλήματα – αφού έχουν απαγορευθεί οι πτήσεις της στις χώρες που διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με το Κατάρ, ενώ έκλεισαν τον εναέριο χώρο τους για τα αεροπλάνα της.

Ως εκ τούτου έχουν τη δυνατότητα να πετάξουν στην Ευρώπη μόνο μέσω του Ιράν και της Τουρκίας (χάρτης) – ενώ οι δυτικές αεροπορικές εταιρείες, όπως η Lufthansa και η British Airways, διατηρούν τις πτήσεις τους στην πρωτεύουσα της χώρας (Ντόχα). Η Qatar Airways αναγκάσθηκε να καταργήσει δεκάδες μικρές διαδρομές, οι οποίες μεταφέρουν πολλούς ενδιάμεσους επιβάτες στο αεροδρόμιο της Ντόχα – με την απώλεια εσόδων της από όλα αυτά να υπολογίζεται στο 30%, ενώ οι πτήσεις της μέσω άλλων χωρών θα της κοστίσουν πολύ χρόνο και κηροζίνη.

Οι μεταφορές LNG

Όσον αφορά τις μεταφορές υγροποιημένου φυσικού αερίου, τα πλοία LNG μπορούν να χρησιμοποιούν μεν τις διεθνείς θαλάσσιες οδούς, αλλά δεν επιτρέπεται πλέον να ανεφοδιάζονται στο Dschabal Ali όπως συνηθιζόταν – ενώ οι κρατικές εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου έχουν βρει εναλλακτικές δυνατότητες πρόσβασης στην Ευρώπη και στην Ασία, οι οποίες κοστίζουν περισσότερο, αλλά είναι εφικτές όσο είναι ανοιχτό το κανάλι του Σουέζ.

Η Αίγυπτος πάντως θα δυσκολευθεί να κλείσει τη δίοδο, επειδή τότε θα ερχόταν σε αντίθεση με τους Ευρωπαίους εισαγωγείς, καθώς επίσης με τις Exxon Mobil και Shell – κάτι που δεν φαίνεται πιθανό, μεταξύ άλλων επειδή ο σημερινός υπουργός εξωτερικών των Η.Π.Α. υπηρέτησε προηγουμένως την Exxon Mobil, ως γενικός διευθυντής για μία δεκαετία. Στην ανατολική Ασία πάντως έχουν δημιουργηθεί προβληματισμοί, επειδή η Ιαπωνία, η Ν. Κορέα και η Κίνα ανήκουν στους μεγάλους εισαγωγείς υγροποιημένου φυσικού αερίου από το Κατάρ – οπότε αντιμετωπίζουν καχύποπτα τις εξελίξεις στην περιοχή.

Το επενδυτικό κεφάλαιο QIA

Συνεχίζοντας, τα έσοδα από το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο έχουν επιτρέψει στη χώρα να δημιουργήσει ένα μεγάλο κρατικό επενδυτικό κεφάλαιο, το Qatar Investment Authority (QIA) – το οποίο διαχειρίζεται 335 δις $, με τοποθετήσεις σε όλο τον κόσμο, ανήκοντας σε ένα από τα 15 μεγαλύτερα διεθνώς. Αν και το QIA τώρα δεν αναφέρει με λεπτομέρειες τις συμμετοχές του, ορισμένες από αυτές είναι γνωστές λόγω των κανονισμών διαφάνειας, μεταξύ των οποίων οι εξής:

Hapag–Lloyd: Στο γερμανικό ναυτιλιακό όμιλο, ο οποίος συγχωνεύθηκε πρόσφατα με τον ανταγωνιστή του «United Arab Shipping Company», κατέχει το 14,4% – γεγονός που σημαίνει πως οι δύο εχθρικές σήμερα χώρες, το Κατάρ και η Σαουδική Αραβία, είναι οι μεγαλύτεροι μέτοχοι, με μία έδρα ο καθένας στο διοικητικό του συμβούλιο.

Credit Suisse: Το Κατάρ (QIA) είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος μέτοχος, κατέχοντας το 5,01% της ελβετικής τράπεζας. Επειδή όμως έχει αγοράσει έναν μεγάλο αριθμό μετατρέψιμων ομολογιών, θα μπορούσε να αυξήσει το ποσοστό του στο 18% εάν τις άλλαζε όλες με μετοχές. Στην Ελβετία συμμετέχει επίσης σε ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, καθώς επίσης σε άλλες μικρότερες εταιρείες.

Volkswagen: Το Εμιράτο κατέχει το 17% των κοινών μετοχών της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, καθώς επίσης το 11,2% των προνομιούχων – συνολικής αξίας περί τα 11,5 δις €.

Royal Dutch Shell: Το QIA συμμετέχει με 2% περίπου στο βρετανικό και ολλανδικό όμιλο, ο οποίος είναι ένας από τους μεγαλύτερους ενεργειακούς παγκοσμίως.

Accor: Στο μεγαλύτερο ευρωπαϊκό ξενοδοχειακό όμιλο, στον οποίο ανήκουν ονόματα όπως τα Ibis, τα Mercure ή τα Novotel, οι Άραβες κατέχουν το 10% – αξίας γύρω στα 1,9 δις €.

Agricultural Bank of China: Πρόκειται για μία από τις μεγαλύτερες τράπεζες της Κίνας, στην οποία το Κατάρ συμμετέχει με σχεδόν 8% – ενώ έχει ισχυρή παρουσία στις άλλες ασιατικές χώρες, επειδή πολλές από τις εξαγωγές του κατευθύνονται εκεί.

Barclays: Το Κατάρ συμμετέχει με 6% ή με περίπου 3 δις € στη βρετανική τράπεζα από το 2008, όπου τη βοήθησε να αντιμετωπίσει τη χρηματοπιστωτική κρίση.

BHP Billiton: Η συμμετοχή στον όμιλο πρώτων υλών βρετανικών και αυστραλιανών συμφερόντων ανέρχεται στο 1,8% – αξίας περί τα 500 δις $. Σε έναν δεύτερο όμιλο πρώτων υλών με έδρα την Ελβετία, την Glencore, οι Άραβες κατέχουν το 8,5%.

Λονδίνο: Γενικότερα στην πόλη, το Κατάρ συμμετέχει σε ακίνητα και ξενοδοχεία, στο διαχειριστή του χρηματιστηρίου με περισσότερο από 10%, στο αεροδρόμιο με 20%, καθώς επίσης στη μητρική της British Airways (IAG) με 20%.

Rosneft: Στον ισχυρότατο ρωσικό ενεργειακό όμιλο, ο οποίος διοικείται από στενό φίλο του Κρεμλίνου, συμμετέχει πλέον μόνο το Κατάρ με 10%, καθώς επίσης η Glencore – κανένας άλλος ξένος επενδυτής.

Η.Π.Α.: Οι συνολικές επενδύσεις του QIA στις Ηνωμένες Πολιτείες υπολογίζονται στα 35 δις $ – όπως για παράδειγμα στην παραγωγό κοσμημάτων Tiffany, με 13%.

Deutsche Bank: Ο πρώην πρωθυπουργός του Κατάρ, καθώς επίσης ο εξάδελφος του, αγόρασαν το προηγούμενο έτος το 8% της μεγαλύτερης γερμανικής τράπεζας, καθώς επίσης δικαιώματα της τάξης του 2%.

Siemens: Το επενδυτικό κεφάλαιο του Κατάρ διαθέτει το 3% του μεγαλύτερου γερμανικού βιομηχανικού ομίλου.

Τα προβλήματα του Κατάρ

Περαιτέρω, η χερσόνησος του Κατάρ είναι μεν οικονομικά ισχυρή, αλλά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εισαγωγές προϊόντων – όπου το 40% των τροφίμων που έχει ανάγκη μεταφέρονται μέσω της Σαουδικής Αραβίας, ενώ το υπόλοιπο με πλοία. Ως εκ τούτου, ο αποκλεισμός της χώρας από τα γύρω κράτη δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην τροφοδοσία της – ενώ έχει προκαλέσει την πτώση του χρηματιστηρίου της αρχικά κατά 10%, καθώς επίσης του νομίσματος της στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων 11 ετών.

Παράλληλα διαπιστώθηκαν αγορές σε συνθήκες πανικού από τα καταστήματα της Ντόχα, ενώ στα αεροδρόμια των χωρών του κόλπου δημιουργήθηκαν χαοτικές καταστάσεις – επειδή πολλοί άνθρωποι επέστρεφαν στις πατρίδες τους. Φυσικά ο πλούτος του Κατάρ θα του επιτρέψει να ανταπεξέλθει βραχυπρόθεσμα με τα προβλήματα του, αλλά θα του κοστίσει πάρα πολύ ακριβά – μεταξύ άλλων επειδή τα τρόφιμα και τα υπόλοιπα καταναλωτικά αγαθά θα πρέπει να μεταφέρονται αεροπορικά.

Όσον αφορά τη μείωση της πιστοληπτικής του αξιολόγησης, δεν είναι τόσο σημαντική επειδή το δημόσιο χρέος του είναι ελάχιστο (γράφημα) – αν και, εφόσον η κρίση διαρκέσει πολύ, θα υποχρεωθεί να δανεισθεί με υψηλότερα επιτόκια ή, εναλλακτικά, να πουλήσει το επενδυτικό του κεφάλαιο τις συμμετοχές του.

Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη του δημοσίου χρέους του Κατάρ ως ποσοστό επί του ΑΕΠ (γαλάζιες στήλες, αριστερή κάθετος), καθώς επίσης του ΑΕΠ (διακεκομμένη γραμμή, δεξιά κάθετος).

.

Ευτυχώς για το Κατάρ, το Ομάν και το Κουβέιτ δεν συμμετείχαν στην απομόνωση του, ενώ ο εμίρης του τελευταίου προσπαθεί να εκτονώσει την κρίση – κάτι που είχε βοηθήσει το Κουβέιτ το 2014, όταν είχε παρόμοιες δυσκολίες. Όσον αφορά τις Η.Π.Α., οι 11.000 στρατιώτες που σταθμεύουν στο Κατάρ, καθώς επίσης ο 5ος στόλος που χρησιμοποιεί το Μπαχρέιν, ίσως συντελέσουν στην αποκλιμάκωση – κάτι που όμως κανένας δεν μπορεί να το γνωρίζει, επειδή δεν είναι απίθανο να έχουν προκαλέσει οι ίδιες την κρίση, έχοντας διάφορες σκοπιμότητες.

Τέλος, το Κατάρ θα ήταν σε θέση να επιβάλλει κυρώσεις τουλάχιστον στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σταματώντας την τροφοδοσία τους με φυσικό αέριο – η οποία επιτυγχάνεται με έναν αγωγό, μέσω του οποίου διοχετεύονται καθημερινά περισσότερα από 2 δις κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, καλύπτοντας το 25% της κατανάλωσης της χώρας.

Κάτι τέτοιο θα προκαλούσε τεράστια προβλήματα στη χώρα, αφού με θερμοκρασίες της τάξης των 40 βαθμών τα κλιματιστικά καταναλώνουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας, η οποία δεν θα μπορούσε να αντικατασταθεί – εν και μάλλον δεν θα το κάνει, μεταξύ άλλων για να μη χάσει το όνομα του ως προμηθευτής.

Επίλογος

Ασφαλώς δεν πρέπει κανείς να υποτιμήσει τα γεγονότα στην περιοχή, η οποία θεωρείται από τις πιο εύφλεκτες στον πλανήτη – ενώ οι ερμηνείες που δίνονται είναι εντελώς επιφανειακές, χωρίς να πείθουν κανέναν.

Θα μπορούσε βέβαια να πρόκειται απλά για τη λεηλασία ενός πάμπλουτου μεν αλλά μικρού κράτους, από τους γείτονες τους που αντιμετωπίζουν μεγάλα οικονομικά προβλήματα – όπως είναι η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος. Ενδεχομένως  να υποκρύπτεται από πίσω η υπερδύναμη, με κριτήριο τις δηλώσεις του προέδρου της – κάτι που φαίνεται να υποψιάζονται τόσο η Ρωσία, όσο και η Κίνα.

Ας ελπίσουμε όμως πως δεν συμβαίνει τίποτα από αυτά, αποδεχόμενοι την επίσημη ερμηνεία της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας – αφού διαφορετικά θα μπορούσε να πυροδοτηθεί ένας μεγάλος πόλεμος στην περιοχή, ο οποίος θα λειτουργούσε ως μαύρος κύκνος στην οικονομία, προκαλώντας και στις δύο περιπτώσεις αλυσιδωτές αντιδράσεις, με απρόβλεπτα οικονομικά και γεωπολιτικά επακόλουθα.

Πηγή