ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΘΡΑΚΗ ( ΟΙΚΟΝΟΜΙΟ – ΞΑΣΤΡΟ )

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΥΛΛΟΓΟ ΠΡΟΣΦΥΓΩΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗΣ ΘΡΑΚΗΣ ΑΓΙΑΣ ΤΡΙΑΔΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

Θεοφάνεια! Φώτα! Επιφάνεια!

Ημέρα βάπτισης του Κυρίου!

Μέρα παρουσίας της τριαδικής θεότητας!

Μέρα αγιασμού των υδάτων!

Με τη μέρα αυτή τελειώνουν και οι γιορτές του Δωδεκαημέρου. Πλούσια ήταν στην Ανατολική Θράκη τα ήθη και έθιμα. Να μερικά:

Την νύχτα την παραμονή των Φώτων αφού ψέλνονταν ο Μεγάλος Αγιασμός, τότε αγιάζονταν και φωτίζονταν τα νερά και έπιναν νηστικοί αγιασμό και νίβονταν, όποιος δεν είχε κοινωνήσει του Χριστού, νήστευε και έπινε Μεγάλο Αγιασμό.

Είχαν σε κάλο να κρατήσουνε Μεγάλο Αγιασμό όλο τον χρόνο για το κακό μάτι, ύστερα τον έριχναν στα χωράφια και φύλαγαν τον καινούργιο.
Πριν βγει ο Παππάς να αγιάσει τα σπίτια, έσβηναν μέσα στη στάχτη το απομεινάρι του κούτσουρου που το έλεγαν Καλκάντζαρο, μάζευαν όλη τη στάχτη απ' τη γωνιά και με το υνί έριχναν από λίγη γύρω στο σπίτι. Ήταν καλό για τα φίδια και τα μαμούδια. Την άλλη μαζί με τον Καλκάντζαρο, τον Μεγάλο Αγιασμό και τον Αγιασμό του Φλεβάρη τον πήγαιναν στα αμπέλια. Τον Καλκάντζαρο τον παράχωναν μαζί με ένα μπουκάλι που περιείχε και τους δύο αγιασμούς. 'Όσος αγιασμός περίσσευε, ράντιζαν τα κούρβουλα και τον σκόρπιζαν στο αμπέλι για την πάχνη.

Από τη στάχτη φύλαγαν λίγη σε σακουλάκι, γιατρικό για τα σπυριά και για τις τριανταφυλλιές όταν έπιαναν ψείρες. Αφού έπαιρναν τη στάχτη έχριζαν τη γωνιά.

Την παραμονή των Θεοφανείων είχαν έθιμο να στέλνει ο ανάδοχος (νονός ή νονά) στους αναδεξιμιούς (βαπτιστικούς) ως δώρο ένα "φωτίκι". Το "φωτίκι" ήταν μια αρμάθα (σχοινί) 50 εκατοστά περίπου από διάφορα φρούτα: σύκο, πορτοκάλι, ζαχαρωτά, μήλο. Τα έβαζαν με την ίδια σειρά πολλές φορές. Όσο μεγαλύτερη η αρμάθα τόσο ψηλός θα γινόταν και ο βαφτιστικός. Επίσης τον στόλιζαν κατακόρυφα με έγχρωμες χάρτινες λωρίδες και βάζανε και ένα κερί.

Η χαρά των παιδιών ήταν απερίγραπτη όταν από το παράθυρο έβλεπαν τα δώρα να έρχονται, διότι ήταν κλεισμένα στο σπίτι επειδή κατά τις γιορτές έπεφτε τις περισσότερες φορές χιόνι.

Το "φωτίκι" το έστελνε ο νουνός ή η νονά με κάποιο παιδί ή το πήγαινε η ίδια. Το βαπτιστικό έκανε μετάνοια και φιλούσε το χέρι για να το πάρει. Θα φιλούσε το χέρι του παιδιού αν το πήγαινε. Στο σπίτι που είχαν μικρά παιδιά κι περίμεναν το "φωτίκι", είχαν έτοιμο τραπέζι για να φιλεύουν τη νονά ή το παιδί που πήγαινε το "φωτίκι".

Μόλις άρχιζε να νυχτώνει την παραμονή τα παιδιά έβγαιναν να καλαντίσνε.

Κάλαντο της Σηλύβριας:

Ηλθανε τα Φώτα κι' ο Φωτισμός
αύριο της κέρας μας της Παναγιάς.
Παναγιά Κονόμα και στα κεριά
και στα θυμιατούργια καλάντισμα.
Αι Γιάννη αφέντη και Πρόδρομε,
θέλω να βαπτίσω Θεού παιδί,
να το βγάλω Δρόσο και Λίβανο,
ν' αγιασθούν οι κάμποι με τα νερά,
ν' αγιασθεί κι' αφέντης με την κερά.

Το πρωί των Φώτων έριχναν τον σταυρό στη θάλασσα. Ξεκινούσαν από την εκκλησία και μπρός με τον παπά με τον σταυρό ψέλνοντας το "εν Ιορδάνη βαπτιζομένου σου Κύριε" πήγαιναν στην παραλία και ο παπάς έριχνε το σταυρό στη θάλασσα. Δύο, τρία παλικάρια έμπαιναν να τον πάρουν. Στα ήσυχα ακρογιάλια αντηχούσαν τα χαρμόσυνα τροπάρια, "Επεφάνη σήμερον".

Τα νερά αγιάσθηκαν, ο σταυρός βγήκε από τη θάλασσα και τα παλικάρια που βούτηξαν στη θάλασσα τα συνόδευαν οι χωριανοί στο καφενείο, εκεί τα ζέσταιναν κοντά στη φωτιά, τα έδιναν να πιουν κονιάκ και φλαμούρι και τα έδιναν να φάνε.

Ύστερα τα παλικάρια έκαμναν τον γύρο του χωριού από όλα τα σπίτια με τον σταυρό, αγιάζοντας και ραντίζοντας με τον Αγιασμό και ψάλλοντας το "Εν Ιορδάνη...". Οι νοικοκυραίοι τα κερνούσαν, τα έδιναν παράδες και οι αρραβωνιασμένες και νιόνυφες μαντήλια. Στο χωριό αντηχούσαν οι ψαλμωδίες και η μέρα ήταν ξεχωριστή.
Πηγή