ΠΡΟΣΟΧΗ: Δεν είναι μόνο οι ακτές μας… Πιέζουν αφόρητα και για τους αρχαιολογικούς χώρους!

Εδώ και αρκετά χρόνια δεχόμαστε πιέσεις για την ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων μας. Τον τελευταίο καιρό οι πιέσεις έχουν ενταθεί. Ο αμερικάνος αρχαιολόγος Steven Miller, που πραγματοποιεί ανασκαφές εδώ και τέσσερις δεκαετίες στον αρχαιολογικό χώρο της Νεμέας, κατέθεσε πρόταση στην ελληνική κυβέρνηση να προχωρήσει σε ιδιωτικοποιήσεις στον ευαίσθητο χώρο της πολιτιστικής κληρονομιάς. Υποστηρίζει ότι με αυτόν τον τρόπο θα δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και θα αποφευχθεί το κλείσιμο
αρχαιολογικών χώρων και μουσείων λόγω της κρίσης.... Οι προτάσεις του Miller έγιναν αφορμή για τη δημοσίευση ενός άρθρου στο περιοδικό Time. Το άρθρο φιλοξενεί δηλώσεις και του υπουργού πολιτισμού Πάνου Παναγιωτόπουλου. Από τα λεγόμενα κύριου Παναγιωτόπουλου συμπεραίνουμε ότι ήδη συντελούνται κάποιες αλλαγές χωρίς να το έχουμε συνειδητοποιήσει. Ο κύριος Παναγιωτόπουλος μας ενημερώνει ότι η Βουλή ψήφισε προσφάτως ρύθμιση που επιτρέπει σε ταξιδιωτικά πρακτορεία να νοικιάζουν αρχαιολογικούς χώρους για μια εκδήλωση ή για συγκεκριμένες ώρες, ενώ οι επιχειρήσεις μπορούν τώρα να γυρίζουν τις διαφημίσεις τους με φόντο τα ελληνικά μνημεία. Ενδέχεται οι αλλαγές αυτές να προαναγγέλλουν άλλες σπουδαιότερες.
Ως πολιτιστική διαχείριση ορίζουμε τον τρόπο διαχείρισης ενός χώρου που σχετίζεται με την πολιτιστική μας κληρονομιά: ενός αρχαιολογικού χώρου, ενός μουσείου, ενός ιστορικού οικισμού ή ακόμη και ενός παλαιού εργοστασίου. Κατά την πολιτιστική διαχείριση πρέπει να λαμβάνεται μέριμνα για:
1) Την συντήρηση και την αποκατάσταση των μνημείων και των μουσειακών εκθεμάτων.
2) Την προστασία των μνημείων και των μουσείων από τις φθορές που άθελά τους μπορεί να προκαλέσουν οι επισκέπτες.
3) Την προβολή των μνημείων και των μουσείων. Το τί θα αποκομίσει κάποιος από την επίσκεψη του σε ένα μνημείο ή μουσείο εξαρτάται από την παιδεία του, από τη διάθεση της στιγμής αλλά και από τον τρόπο που έχουν φροντίσει οι αρμόδιοι να προβάλουν το χώρο: επεξηγηματικές πινακίδες, web-site κ.α.
4) Τα έσοδα. Σύμφωνα με μία άποψη όταν τα έσοδα από την διαχείριση ενός μνημείου ή ενός μουσείου φτάνουν για να καλύψουν τα έξοδα λειτουργίας του, τότε οι υπεύθυνοι έχουν κάνει καλή δουλειά, δεδομένου ότι τα έξοδα λειτουργίας είναι τεράστια και δεν πρέπει να κάνουμε εκπτώσεις. Στα έξοδα λειτουργίας συμπεριλαμβάνουμε και τους τρεις προαναφερθέντες παράγοντες.
Τα τελευταία χρόνια έχει “διεισδύσει” στο χώρο της πολιτιστικής διαχείρισης ο όρος brand name. Πολλοί διαμαρτυρήθηκαν για αυτό, δεδομένου ότι είναι διαφορετικό το να διαχειρίζεσαι την εικόνα της Ολυμπίας από το να διαχειρίζεσαι την εικόνα της Nike.
Ένα θέμα σημαντικό για την πολιτιστική διαχείριση είναι η τιμή του εισιτηρίου. Έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το ακριβό εισιτήριο στα μνημεία και στα μουσεία δεν αποτρέπει τους τουρίστες από το να επισκεφθούν μια χώρα. Η ψυχολογία τους λειτουργεί αντίστροφα από ό,τι θα περίμενε κανείς. Το ακριβό εισιτήριο συμβάλει στην αναβάθμιση του brand name ενός μνημείου ή μουσείου και κατ’ επέκταση στην αναβάθμιση του brand name της χώρας στην οποία βρίσκεται. Σε γενικές γραμμές τα εισιτήρια για τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μουσεία στην Ελλάδα είναι υπερβολικά φθηνά. Το εισιτήριο για το Νέο Μουσείο της Ακροπόλεως κοστίζει μόνο 5 ευρώ! Κάθε φορά που τίθεται το θέμα της αύξησης της τιμής του εισιτηρίου, κάποιοι διαμαρτύρονται, επειδή θεωρούν ότι η πολιτιστική μας κληρονομιά είναι δημόσιο αγαθό και ότι πρέπει όλοι οι Έλληνες να έχουν τη δυνατότητα να επισκεφθούν την Ακρόπολη ή τους Δελφούς ανεξαρτήτως βαλαντίου. Προκειμένου να ληφθεί υπόψη και αυτός ο παράγοντας διατυπώθηκε η πρόταση -συμφωνώ και εγώ- να είναι ακριβότερο το εισιτήριο κατά τους τουριστικούς μήνες και φθηνότερο κατά τους μη τουριστικούς, δηλαδή από το Νοέμβριο έως το Φεβρουάριο. Μία τέτοια κίνηση αφενός θα έδινε την δυνατότητα στους Έλληνες να επισκεφτούν τα μνημεία και τα μουσεία μας με φθηνό εισιτήριο και αφετέρου θα έδινε κίνητρο στους τουρίστες να επιλέγουν τους χειμερινούς μήνες, για να επισκεφθούν τη χώρα μας και έτσι θα συνέβαλε στην καταπολέμηση της εποχικότητας, ένα μεγάλο ζητούμενο για τον παγκόσμιο τουρισμό.
Ένα άλλο σημαντικό θέμα για την πολιτιστική διαχείριση είναι ο σεβασμός της φέρουσας ικανότητας ενός αρχαιολογικού χώρου ή μουσείου. Με τον όρο φέρουσα ικανότητα εννοούμε τον αριθμό των επισκεπτών που “αντέχει” ένας αρχαιολογικός χώρος ή ένα μουσείο κάθε στιγμή. Ο συνωστισμός (κυριολεκτική χρήση του όρου) αδιαμφισβήτητα συμβάλει στην υποβάθμιση του brand name ενός αρχαιολογικού χώρου ή μουσείου. Οφείλουμε να σεβόμαστε τη φέρουσα ικανότητα των αρχαιολογικών χώρων και των μουσείων μας όχι μόνο για την αναβάθμιση του brand name τους αλλά κυρίως για να προφυλάξουμε την πολιτιστική μας κληρονομιά από τυχόν φθορές. Η διεύρυνση του ωραρίου των δημοφιλών αρχαιολογικών χώρων κατά τους τουριστικούς μήνες είναι ένα θετικό μέτρο, αφού οι ίδιοι επισκέπτες κατανέμονται σε περισσότερες ώρες στη διάρκεια της ημέρας.
​
Η Ελλάδα δέχεται πιέσεις για την ιδιωτικοποίηση της διαχείρισης των μνημείων και των μουσείων της. Ενδέχεται να υποκύψουμε. Αυτό ελλοχεύει κινδύνους. Για την Ακρόπολη π.χ. ο επιχειρηματίας θα απαιτήσει την αύξηση της τιμής του εισιτηρίου αλλά θα είναι επιφυλακτικός με την αποδοχή ρυθμίσεων που θα σχετίζονται με το σεβασμό της φέρουσας ικανότητας του αρχαιολογικού χώρου. Ποιός ξέρει, ίσως μια μέρα να δούμε και το logo της Coca Cola δίπλα στα εκδοτήρια αρχικά και μετά πάνω στον ιερό βράχο. Ίσως να δούμε και δεξιώσεις στην Ακρόπολη. Άμα ανοίξουν οι ασκοί του Αιόλου όλα είναι πιθανά. Στην Ιταλία η Tod’s είναι σπόνσορας του Κολοσσαίου.
Ιδιαίτερα ανησυχητικό είναι η κατάσταση στον αρχαιολογικό χώρο της Σαλαμίνας. Ο τύμβος των Σαλαμινομάχων βρίσκεται εντός της περιοχής που παραχωρήθηκε στην εταιρεία COSCO προς εκμετάλλευση κατόπιν συμφωνίας με το ΤΑΙΠΕΔ. Η συμφωνία με τους Κινέζους είναι -σκοπίμως;- ασαφής όσον αφορά τη διαχείριση του αρχαιολογικού χώρου. Είναι αυτονόητο ότι την ευθύνη για τη συντήρηση και την αποκατάσταση των αρχαίων μνημείων έχει το Υπουργείο Πολιτισμού. Όμως πώς θα εξασφαλίζεται η πρόσβαση των επισκεπτών στο χώρο; Θα πληρώνουμε εισιτήριο στους Κινέζους; Θα έχει η COSCO τη δυνατότητα να προβληθεί τοποθετώντας σε ευδιάκριτα σημεία το logo της; Ο τάφος του Θεμιστοκλέους βρίσκεται μέσα σε άλλο ιδιωτικό χώρο, σε ένα ναυπηγείο, στην ίδια περιοχή. Κανένας υπουργός πολιτισμού βέβαια δεν τολμάει να θέσει θέμα ανασκαφών στη Σαλαμίνα, επειδή αυτό θα προκαλούσε την αντίδραση των επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην περιοχή. Επισημαίνουμε ότι το 2020 θα εορταστούν τα 2.500 χρόνια από την ιστορική ναυμαχία και δημοσιογράφοι από όλο τον κόσμο θα έρθουν στην Ελλάδα, για να καλύψουν το γεγονός.
Η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει απορροφήσει τεράστια κονδύλια από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την ανάδειξη του πολιτισμού της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διέθεσε τα κονδύλια αυτά σε εμάς, για να προχωρήσουμε σε διαθρωτικές αλλαγές. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν διέθεσε τα κονδύλια αυτά ούτε για προσωρινές εκθέσεις σε μουσεία, ούτε για την πρόσληψη προσωπικού, το οποίο θα απολυόταν μετά το τέλος των προγραμμάτων. Η Ευρωπαϊκή Ένωση διέθεσε τα κονδύλια αυτά για τη δημιουργία υποδομών και το σχεδιασμό ενός προγράμματος η εφαρμογή του οποίου θα συνεχιζόταν και μετά την απορρόφηση των κονδυλίων, για την χάραξη δηλαδή μίας βιώσιμης πολιτικής στο χώρο του πολιτισμού. Πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας ότι ποτέ από δημιουργίας του ελληνικού κράτους δεν διατέθηκαν τόσα χρήματα για τα μνημεία και τα μουσεία μας όσα τα τελευταία χρόνια και αυτό χάρις την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν έχουμε πρόθεση να εκμηδενίσουμε ό,τι θετικό έχει γίνει αλλά κάποια στιγμή πρέπει να γίνει απολογισμός. Πώς μπορούν οι κυβερνώντες έχοντας διαχειριστεί τέτοια κονδύλια να σκέφτονται τώρα να προχωρήσουν σε ιδιωτικοποιήσεις στον ευαίσθητο χώρο της διαχείρισης της πολιτιστικής μας κληρονομιάς; Πρέπει να διευκρινίσουμε ότι μουσεία όπως το Μουσείο Μπενάκη και το Μουσείο Γουλανδρή Κυκλαδικής Τέχνης υπάγονται σε ένα ιδιότυπο νομικό καθεστώς βάσει του οποίου η λειτουργία τους εποπτεύεται από το Υπουργείο Πολιτισμού. Εννοείται ότι και τα μουσεία αυτά έχουν απορροφήσει μέρος των ευρωπαϊκών κονδυλίων. Ευρωπαϊκά κονδύλια έχουν απορροφήσει και ιδρύματα όπως το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Πηγή