ΤΟ ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΟΥ ΡΟΔΑΚΑ

Μερικά ιστορικά στοιχεία για τους ρόδακες, ως κοσμήματα και φυλαχτά σπιτιών, που αναδεικνύουν, τόσο την αδιάλειπτη ιστορική συνέχεια, όσο και την βαθιά θρησκευτική πίστη των προγόνων μας. Η χρήση του άρχισε από την Μυκηναϊκή εποχή και συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Το σχήμα και ο αριθμός των φύλλων του και ο συμβολισμός τους συναρτώνται με τις δοξασίες των αρχαίων θρησκειών των Ελλήνων, με την χριστιανική  πίστη αλλά και με τη μουσουλμανική πίστη στα Βαλκάνια.

Έτσι, μπορούμε να διακρίνουμε κυρίως δύο ρόδακες, τον «αρχαιο-ελληνικό ρόδακα» και τον «ελληνο-χριστιανικό ρόδακα». Ο αρχαιο-ελληνικός ρόδακας ήταν αρχικά στολίδι στα διαδήματα των βασιλισσών των Μυκηναίων. Στην κλασσική περίοδο, οι ρόδακες κοσμούσαν τις οροφές των ιερών της Αφροδίτης, των Ασκληπιείων, τις τοιχογραφίες σπιτιών αρχόντων και ήταν διάδημα της Άρτεμης και της Αφροδίτης. Ρόδακας  ήταν και η βάση του «Ήλιου της Βεργίνας» των Μακεδόνων Βασιλέων.

Ο αρχαίος-ελληνικός ρόδακας είχε σχήμα μικρού ρόδου (τριαντάφυλλου), με ανοιγμένα και στρογγυλά στις άκρες τα φύλλα του, περιβάλλονταν από κύκλο και ήταν χαραγμένος πάνω σε πέτρα ή μάρμαρο ή από χρυσό. Τα φύλλα του στην αρχή ήταν τέσσερα και στη συνέχεια επτά, δώδεκα και δέκα έξι στην Μακεδονική περίοδο.

 Ο αριθμός των φύλλων του είχε διαχρονικό συμβολικό χαρακτήρα. Συμβόλιζαν τα τέσσερα στοιχεία της φύσης (αέρας, γη, φωτιά, νερό), τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου ή τους δώδεκα θεούς των αρχαίων Ελλήνων και την παγκόσμια κυριαρχία και ακτινοβολία των Βασιλέων της Μακεδονίας. Ήταν σημεία ομορφιάς, αγνότητας, ευγονίας, λατρείας και ισχύος. 

Ευρήματα αρχαίου-ελληνικού ρόδακα υπάρχουν σε χρυσό διάδημα βασίλισσας στις Μυκήνες, στο Θόλο της Επιδαύρου, σε διάδημα προτομής της Θεάς Άρτεμης που βρέθηκε στο Καρπενήσι, σε διάδημα χρυσελεφάντινης γυναικείας κεφαλής στους Δελφούς, σε τοιχογραφίες αρχοντικών στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, σε κιονόκρανα του Ιερού της Ελευσίνας, κ.α.

Ένας ιδιαίτερος τύπος ρόδακα είναι ο γλωσσωτός, που αποτελείται συνήθως από έξι πέταλα με πολύ στρογγυλεμένα άκρα σαν γλώσσες. Το σχήμα αυτό έχει μάλλον μυκηναϊκή παρά ανατολική προέλευση. Τα πέταλα είναι διακοσμημένα με ομφαλό, με ανάγλυφο πρόσωπο, με ολόγλυφα κεφάλια γρυπών και ταύρων ή με μορφές πουλιών και εντόμων. Στο πίσω μέρος φέρουν έναν κρίκο ανάρτησης. Αποτελούσαν εξαρτήματα διαδημάτων είτε στολίδια για τις κοτσίδες των μαλλιών. Μπορούσαν επίσης να ραφτούν πάνω στο ρούχο ή να περαστούν σε κορδόνι και να φορεθούν στο λαιμό. Οι ρόδακες αυτοί ανήκουν στις επιτυχέστερες στιγμές της αρχαίας ελληνικής χρυσοχοΐας, τόσο από πλευράς έμπνευσης όσο και εκτέλεσης.

  Ο «ελληνο-χριστιανικός ρόδακας»

Ο ελληνο-χριστιανικός ρόδακας συναρτήθηκε με την λατρεία της Παναγίας. Ως «Ρόδον το Αμάραντον» προσφωνήθηκε η Παναγία και από τότε, ο ρόδακας, το ρόδο, το τριαντάφυλλο, κοσμεί τις εικόνες της. Έχει το σχήμα του αρχαιο-ελληνικού ρόδακα (μικρό ρόδο, με ανοιγμένα και μυτερά φύλλα, που περιβάλλεται από κύκλο) και ζωγραφίζεται στην εικόνα της Παναγίας.Τα φύλλα του ελληνο-χριστιανικού ρόδακα είναι  τέσσερα σε σχήμα Σταυρού ή επτά και περισσότερα, από τα οποία τέσσερα σχηματίζουν Σταυρό.

Συμβολίζουν τη Σταύρωση του Χριστού ή τα επτά μυστήρια ή και το πραγματικό τριαντάφυλλο (αγνότητα της πίστης). Ελληνοχριστιανικό ρόδακα, φυλαχτό, σκάλιζαν οι χριστιανοί και στους ακρογωνιαίους λίθους των σπιτιών τους. 

Στις εικόνες της Παναγίας ο ελληνοχριστιανικός ρόδακας συμβολίζει την αγνότητα, το αμόλυντο, το άσπιλο, την καθαρότητα, την ομορφιά και την ευωδιά, που εκπέμπει στους Χριστιανούς η λατρεία στις Παναγίας. 

 Στα χριστιανικά σπίτια ο ελληνο-χριστιανικός ρόδακας είναι φυλαχτό της Παναγίας και σημείο ευγονίας, αποτροπής, εξουδετέρωσης του κακού. Ελληνο-χριστιανικοί ρόδακες υπάρχουν σήμερα σε εικόνες στις Παναγίας της Τήνου, της Προυσιώτισσας, της Μονής Μεγίστης Λαύρας, σε βυζαντινές εικόνες Μοναστηριών της Υπεραγίας Θεοτόκου, σε υπέρθυρα, παράθυρα, τέμπλα, δισκοπότηρα εκκλησιών και σε αγκωνάρια σπιτιών, ως φυλαχτά. Με ρόδακες (τριαντάφυλλα) στολίζονται και οι εικόνες της Παναγίας, στις γιορτές της.

ΠΗΓΕΣ:  
(Α) ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΟ ΔΙΚΑΣΤΡΟ φύλλο υπ αρθμ΄ 51, απόσπασμα άρθρου κ.Λεωνίδα Καρφή: http://www.dikastro.gr/images/pdf/%2051.pdf

(Β) ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΘΝΙΚΕΣ ΕΠΑΛΞΕΙΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -   ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011, Τέυχος 98 , Σελ.50, ΄Αρθρο ιδίου

lerakis.blogspot.gr