Ο ΑΡΧΑΙΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΕΙΛΕΙΘΥΙΑΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΕ… ΑΓΙΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ…

Φωτογραφική Επιμέλεια : ΟΜΑΔΑ ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ
ΝΑΟΣ ΕΙΛΕΙΘΥΙΑΣ – ΝΑΟΣ  ΑΓΙΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ – ΝΑΟΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΓΟΡΓΟΕΠΗΚΟΟΥ

Το παρεκκλήσιο του Αγίου Ελευθερίου βρίσκεται στη πλατεία Μητροπόλεως, στη νότια πλευρά του Καθεδρικού Ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου (η γνωστή Μητρόπολη των Αθηνών – διάρκεια αποπερατώσεως 1842 έως 1862. Ο ναός έχει κτισθεί πάνω στα ερείπια ενός αρχαίου ναού, που ήταν αφιερωμένος στη Θεά του τοκετού Ειλειθυία. Η Ειλείθυια είναι από τις αρχαιότερες θεότητες που γνωρίζουμε με το όνομά τους , αναφέρεται στις πινακίδες της Γραμμικής Β΄.
Στα ιστορικά χρόνια τη συναντούμε πολλές φορές κι ας μην αξιώθηκε ποτέ να «ανεβεί» στον Όλυμπο και να συμπεριληφθεί στο ελληνικό Δωδεκάθεο. Οι μύθοι του αρχαίου κόσμου τη θέλουν κόρη του Δία και της Ήρας. Και ο Παυσανίας λέει πως γεννήθηκε στην Κρήτη, στο σπήλαιο της Αμνισού. Ας μην ξεχνάμε πως στα ιερά σπήλαια της Κρήτης γεννήθηκαν κι άλλοι θεοί, ακόμη κι ο ίδιος ο Δίας, κι ο Ζαγρέας που ταυτίστηκε με τον Διόνυσο.

Ύψιστη τιμή ήταν για την Ήρα να γεννήσει μια τέτοια θεότητα. Άλλοι μύθοι, βέβαια, τη θέλουν να είχε γεννηθεί πριν από το Δία. Ειπώθηκε πως όταν γεννήθηκε ο Δίας στο ιερό σπήλαιο της Κρήτης η Ειλείθυια ήταν εκεί. Και οι εικονογραφικές μαρτυρίες τη θέλουν να είναι παρούσα στη γέννηση της Αθηνάς από το κεφάλι του Δία.

Ανάγλυφο της θεότητας (Ειλειθυίας) Στην είσοδο του ναού
Τοξωτό υπέρθυρο.

Ο ναός λοιπόν είναι ένα κομψό κτίσμα, που σώζεται στην ΄΄αρχική΄΄ του μορφή και χρονολογείται μάλλον στα τέλη του 11ου ή 12ου αιώνα. Ο αρχιτεκτονικός του τύπος είναι από τους πιο χαρακτηριστικούς της μεσοβυζαντινής αρχιτεκτονικής, ημισύνθετος τετρακίονος σταυροειδής εγγεγραμμένος με τρούλο αθηναϊκού τύπου, μάλιστα ο συγκεκριμένος θεωρείται ο τελειότερος του είδους. Πρότυπο του αρχιτεκτονικού τύπου του εν λόγω ναού θεωρείται ο ναός της Παναγίας της μονής του Οσίου Λουκά. Η ποιότητά του είναι ένδειξη της σημαντικής οικονομικής και καλλιτεχνικής ακμής της Αθήνας του 11ου και 12ου αι.. Στην τοιχοδομία του δεν χρησιμοποιείται σχεδόν καθόλου συνδετικό κονίαμα. Πλίνθοι δεν έχουν χρησιμοποιηθεί πουθενά και μόνο ο τρούλος είναι οικοδομημένος με την τυπική για την εποχή πλινθοπερίκλειστη τοιχοδομία.

     Είναι μια επιτομή της Αθηναϊκής Τέχνης, από την Αρχαϊκή εποχή μέχρι την εποχή κατασκευής του. Είναι κτισμένος εξ ολοκλήρου από μαρμάρινα λείψανα. Ως το ύψος των παραθύρων , οι τοίχοι είναι εξ ολοκλήρου κατασκευασμένοι με ακόσμητες μαρμάρινες πλάκες. Από εκεί και πάνω χρησιμοποιούνται spolia (αρχιτεκτονικά λίθινα αρχαιολογικά μέρη) αρχαιοελληνικά, ρωμαϊκά, παλαιοχριστιανικά και βυζαντινά.

Οι εξωτερικές επιφάνειες λοιπόν του ναού αποτελούν μια έκθεση συλλογής αρχαιοτήτων, ένα ανεπανάληπτο «κολάζ»  90 ετερόκλητων αναγλύφων.

Η κατασκευή του ναού σχετίζεται με τον Άγιο Μιχαήλ Χωνιάτη (μητροπολίτη Αθηνών, 1182-1204), που αγαπούσε ιδιαίτερα το αρχαίο παρελθόν της πόλης.

Οι κίονες που στήριζαν τον τρούλο αντικαταστάθηκαν το 1833 από κτιστούς πεσσούς, λόγω φθορών.

Ελάχιστα σπαράγματα τοιχογραφιών σώζονται, τόσο αποσπασματικά, που ούτε να ταυτιστούν ούτε να χρονολογηθούν μπορούν. Κάποια σχέδιά τους έκανε το 1843 ο Paul Durand. Το τέμπλο είναι του 1972 και οι τέσσερις εικόνες στα πλάγια είναι αντίγραφα άλλων του 11ου αιώνα. Η Πλατυτέρα των Ουρανώνκαι ο Παντοκράτωρ είναι αγιογραφίες του 19ου αιώνα. Στο παρελθόν είχε προστεθεί και καμπαναριό στη δυτική όψη του ναού, το οποίο όμως κατεδαφίσθηκε το 1836 λόγω φθορών. Ο ναός συντηρήθηκε από την Αρχαιολογική Υπηρεσία από το 2002 έως το 2004.

Αρχικά η εκκλησία ήταν αφιερωμένη στην Παναγία τη Γοργοεπήκοο, δηλαδή τη Θεοτόκο που γρήγορα και αποτελεσματικά ακούει τις προσευχές των πιστών. Υπάρχει και άλλη άποψη ότι η ονομασία της εκκλησίας προήλθε από τον Γεώργιο Πήκο, το γιατρό ιδιοκτήτη της περιοχής. Πάντως κατά τους «βυζαντινούς» χρόνους, της Ρωμανίας, ήταν ναός που πιθανότατα ανήκε στην οικογένεια των Σαρανταπήχων. Υπήρξε η επισκοπική έδρα του τελευταίου, πριν την Φραγκοκρατία, επισκόπου Αθηνών Μιχαήλ Χωνιάτη (Ακομινάτου, 1138-1222. Εορτάζεται ως Άγιος την 4η Ιουλίου).

Από το 1751 ως την Επανάσταση η Εκκλησία ήταν ευκτήριος οίκος του Μητροπολιτικού Οίκου, που υπήρχε εκεί κοντά. Ο προαύλιος χώρος του ναού χρησίμευε ως κοιμητήριο, μεταξύ άλλων και των αρχοντικών οικογενειών Μπενιζέλων –Παλαιολόγων. (Λίγα μέτρα νοτιότερα διατηρείται το λεγόμενο αρχοντικό των Μπενιζέλων, προσφάτως αναστηλωμένο, που σχετίζεται με την Αγ. Φιλοθέη, Ρηγούλα Μπενιζέλου). Στα τέλη του 19ου αιώνα απομακρύνθηκαν από τον χώρο και οι τελευταίες ταφόπλακες.

Μετά την απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό και από το 1839 έως το 1862 ο ναός στέγασε τη Δημόσια Βιβλιοθήκη της πρωτεύουσας.

Το 1861 με πρόταση της βασίλισσας Αμαλίας ονομάσθηκε Άγιος Σώζων, διότι το βράδυ της 6ης Σεπτεμβρίου (εσπερινός Αγίου Σώζωντος, που εορτάζει 7 Σεπτεμβρίου) απέτυχε η δολοφονική απόπειρα κατά του βασιλέως Όθωνα, επιστρέφοντος από τη Γερμανία. (Η σχετική αφιερωματική εικόνα φυλάσσεται σήμερα στον Προφήτη Ηλία Παγκρατίου).

Το 1863, με αφορμή την έξωση του Όθωνα και την ουσιαστική λήξη της Βαυαροκρατίας, δόθηκε στο ναό το όνομα Άγιος Ελευθέριος. Επειδή ελευθερώθηκε η Ελλάδα από τους Τούρκους και κυρίως τους Βαυαρούς, έχουμε όμως και μια ιστορική συνέχεια με το παρελθόν, την αρχαία Ελλάδα, και τη σύνδεση με τη θεά του τοκετού Ειλειθυία. Μετά την ανέγερση του καθεδρικού ναού των Αθηνών ο Άγιος Ελευθέριος χρησιμοποιήθηκε ως παρεκκλήσι, στο οποίο γίνονται βαπτίσεις και εκτίθενται σοροί επισήμων προς πάνδημο ασπασμό.

Ο ναός πανηγυρίζει στις 15 Δεκεμβρίου (εορτή του Αγίου Ελευθερίου και της μητέρας του Ανθίας), ενώ παλαιότερα εόρταζε και στις 15 Αυγούστου (Κοίμηση της Θεοτόκου).

Η θεά των τοκετών και ο Άγιος που ελευθερώνει… Λατρείες που άλλοτε μοιράζονται τον ίδιο χώρο κι άλλοτε μοιράζουν , το ίδιο απλόχερα την ελπίδα. Η θεά λέγεται Ειλείθυια, αλλά κάποιοι την αποκαλούσαν και Ελεύθια και Ελευθώ στα αρχαία χρόνια.(Δεν είναι καθόλου τυχαία αυτή η σύμπτωση)

Ο Άγιος Ελευθέριος ήταν Ρωμαίος, γιος του υπάτου Ευγενίου και της Ανθίας, η οποία σύμφωνα με την παράδοση είχε κατηχηθεί από τον Απόστολο Παύλο και μετέδωσε την πίστη της στο γιο της. Σε ηλικία μόλις δεκαπέντε ετών χειροτονήθηκε από τον Επίσκοπο Ρώμης Ανίκητο διάκονος, μετά από λίγο πρεσβύτερος και σε ηλικία είκοσι ετών επίσκοπος πόλεως του Ιλλυρικού, το182 μ.Χ.. Επί Αυτοκράτορος Αδριανού εδιώχθη, υπέστη βασανιστήρια και τελικά αποκεφαλίσθηκε, αφού όμως μετέδωσε την πίστη του και στους βασανιστές του. Και η μητέρα του Ανθία αποκεφαλίσθηκε.

Έχοντας το όνομα Ελευθέριος, κοινή ετυμολογία με την αρχαία θεότητα Ειλειθυία, προστάτιδα των επιτόκων, ο Άγιος προσέλαβε και αυτός την ίδια ιδιότητα. Είναι πανελλήνια η πίστη ότι ο Άγιος βοηθάει τις επιτόκους, όπως και η τιμή που αυτές του αποδίδουν. Συχνά παλιότερα τοποθετούσαν εικόνισμά του στην κοιλιά τους μόλις άρχιζαν οι ωδίνες. (Λέμε καλή λευτεριά στις εγκύους).

ΕΡΜΗΝΕΙΕΣ ΓΛΥΠΤΩΝ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ

Στα ανάγλυφα συναντώνται διάφορα μυθολογικά και συμβολικά όντα.

Ο γρύπας, με σώμα λέοντα, κεφάλι και φτερά αετού.

Μονοκέφαλος αετός, που χρησιμοποιούνταν ως έμβλημα στη Νέα Ρώμη, την Κωνσταντινούπολη. Ο δικέφαλος αετός, που υιοθετήθηκε για πρώτη φορά ως αυτοκρατορικό έμβλημα από τον αυτοκράτορα Ισαάκιο Κομνηνό (1057-1059), είναι σύμβολο της διπλής εξουσίας (κοσμικής και θρησκευτικής) και της κυριαρχίας των βυζαντινών αυτοκρατόρων από την ανατολή ως τη δύση.

Πτηνά που πίνουν νερό από το αναβλύζον ύδωρ, την πηγή της ζωής, που είναι ο Κύριος και η Παναγία (Ζωοδόχος Πηγή).

Επίσης, ζώα και πτηνά που τρώνε από την άμπελο: Μη μεριμνάτε τί θα φάτε, φροντίζει ο Κύριος, όπως φροντίζει και για τα πετεινά του ουρανού.

Ο λαγός που τρέχει, πηδά, φοβάται, πολλαπλασιάζεται εύκολα. Συμβολίζει τη παρούσα ζωή – τά γήινα.

Το παγώνι, σύμβολο της αθανασίας της ψυχής, ίσως από το γεγονός ότι ήταν το ιερό πτηνό της θεάς Ήρας. Επίσης συμβολίζει τη μεγαλοπρέπεια, χάρη στα πολύχρωμα φτερά του.

ΔΥΤΙΚΗ (ΕΜΠΡΟΣΘΕΝ) ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ

-Επίκρανα ελληνιστικής εποχής. Στο κάτω δεξιά μέρος εικονίζεται η Λήδα να κάθεται πάνω σε κύκνο, που είναι ο Δίας μεταμορφωμένος. Τα παιδιά τους ήταν οι δίδυμοι Κάστωρ και Πολυδεύκης.

-Ανάγλυφο πτηνών που πίνουν νερό.

-Φατνώματα, τετράγωνα διακοσμητικά στοιχεία ανωδομής. Τα τέσσερα δεξιά συμβολίζουν τα τέσσερα στοιχεία του κόσμου (πυρ, αηρ, γη και ύδωρ). Τα τρία αριστερά την Αγία Τριάδα. Τα επτά μαζί το σύμπαν, το παν.

-Ανάγλυφο με φυτικά κοσμήματα.

-Θωράκια (αυτά διαχώριζαν το ιερό από τον κυρίως ναό, ήταν η πρώτη μορφή του τέμπλου) με σταυρό. Βλέπουμε και γρύπα στο ένα. 

-Ζωφόρος με το μοναδικό εικονογραφημένο ημερολόγιο που μας έχει σωθεί από την αρχαία Αθήνα και γενικότερα από την αρχαία Ελλάδα.

Κατά τον Μ. Τιβέριο (Βήμα, 2/2/03) και τον Ι. Σβορώνο θα πρέπει να χρονολογηθεί στον 2ο με 1ο αι. π. Χ. (κατά άλλους στον 4ο π. Χ.). Αποτελείται από δύο κομμάτια, ύψους γύρω στα 0,50 μ., και υπολογίζεται ότι θα είχε συνολικό μήκος γύρω στα 6 μ.. Ο βυζαντινός αρχιτέκτονας, θέλοντας να την τοποθετήσει σε εμφανές σημείο του κτίσματός του, και συγκεκριμένα πάνω από την είσοδο, αναγκάστηκε να τη μικρύνει, καταστρέφοντας έτσι τμήματά της, καθώς το μήκος της πρόσοψης εδώ είναι περίπου 5 μ.. Καθαγιάστηκε με το σκάλισμα επάνω του τριών σταυρών.

Οι μορφές του γλυπτού νοούνται κατανεμημένες σε δώδεκα τμήματα, σύμφωνα με τον αριθμό των μηνών του αττικού σεληνιακού ημερολογίου. Η αρχή κάθε τμήματος ορίζεται από την προσωποποιημένη μορφή ενός μηνός, π.χ. του Πυανεψιώνος ή του Σκιροφοριώνος (μήνες που αντιστοιχούν με τμήματα των Οκτωβρίου-Νοεμβρίου και Ιουνίου-Ιουλίου), και το τέλος του από την απεικόνιση του αντίστοιχου ζωδίου (π.χ. του Σκορπιού ή Καρκίνου). Ενδιαμέσως έχουμε μορφές ή σκηνές που προσωποποιούν ή υποδηλώνουν εορτές, όπως π.χ. τα Παναθήναια ή τα Ηράκλεια, σημαντικές γεωργικές ασχολίες, όπως π.χ. του οργώματος και της σποράς, ή δραστηριότητες του αθηναϊκού κράτους, όπως π.χ. ήταν η στρατιωτική εκπαίδευση των εφήβων, που όλες τους εορτάζονταν ή γίνονταν κατά τη διάρκεια του μήνα αυτού. Επιπλέον, μπροστά από τους σχετικούς μήνες έχουμε και τις προσωποποιημένες μορφές των εποχών, δηλαδή του Χειμώνα, του Καλοκαιριού και του Φθινοπώρου (η μορφή της Άνοιξης καταστράφηκε κατά τη διάρκεια των εργασιών του εντοιχισμού της ζωφόρου). Αξιομνημόνευτο είναι ότι στην αρχή του μνημείου δεν βρίσκεται ο πρώτος μήνας του αττικού ημερολογίου, ο Εκατομβαιών (αντιστοιχεί με τμήματα των Ιουλίου-Αυγούστου) αλλά ο Πυανεψιών, ο μήνας με τον οποίο άρχιζε το έτος σε άλλες περιοχές του ελληνικού κόσμου, όπως π.χ. σε πόλεις της Αχαϊκής Συμπολιτείας ή στη Μακεδονία. Πιθανόν αυτό να οφείλεται στο ότι η ζωφόρος κοσμούσε ένα ιερό, η λατρεία του οποίου σχετιζόταν με τις περιοχές αυτές.

Θωράκια με γρυπαετούς ανθρωπόμορφους

-Ανάγλυφο με σταυρό και μια αρχαία μορφή.

-Ανάγλυφο με πτηνά (παγώνια) και φίδια (Ι.διαμάχη καλού κακού ΙΙ. σύμπραξη επιγείων  ουρανίων ΙΙΙ. σώματος  ψυχής), γρύπες και νερό.

-Ανάγλυφο με σταυρικά κοσμήματα, από βυζαντινό επιστύλιο.

-Ανάγλυφο με λέοντες (δηλώνουν τη δύναμη την κυριαρχία και τον εξουσιαστικό χαρακτήρα του ανθρώπου επί της γης ως τελειότερου δημιουργήματος).

-Τοξωτό υπέρθυρο.

-Θωράκια με γρυπαετούς ανθρωπόμορφους. Συμβολίζουν το δένδρο της ζωής, τις γενεές.

-Ανάγλυφο με φυτικά και γεωμετρικά κοσμήματα και σταυρό.

-Ανάγλυφα με σταυρικά κοσμήματα.

ΝΟΤΙΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ
-Ανάγλυφα με σταυρικά κοσμήματα.

-Θωράκιο με σταυρό και γεωμετρικά κοσμήματα.

-Αετωματική επίστεψη.

-Θωράκια.

Γείσα, μερικά ενεπίγραφα-

Ανάγλυφο της θεότητας (Ειλειθυίας) Στην είσοδο του ναού
Τοξωτό υπέρθυρο.

Τα Ελευσίνια μυστήρια – η πομπή

 Σε μία επιγραφή διαβάζουμε: ΗΡΑΚΛΕΩΝ ΗΡΑΚΛΕΟΝΟΣ ΚΗΦΙΣΙΕΥΣ ΔΟΡΟΘΕΑΣ ΓΕΝΟΥΣ ΜΥΡΙΝΝΟΥΣ ΘΥΓΑΤΗΡ.
-Τα Ελευσίνια μυστήρια – η πομπή. Ανάγλυφο με τρίγλυφο, δάδες (τα στρογγυλά είναι η μύκων η υπνοφέρουσα, η παπαρούνα δηλαδή, που όταν ανοίγει το φύλλωμά της, στον  καρπό υπάρχει το όπιο, που το έδιναν στους μύστες να εκστασιαστούν), κάνιστρο (του προεξάρχοντος της τελετής, του αρχιερέως. Ήταν ένα καλάθι, όπου υπήρχε βασιλικός και μέσα στο βασιλικό κρυμμένα αντικείμενα που το χρησιμοποιούσε μόνο ο αρχιερέας), ποτήριο (περιείχε ένα είδος ζύθου, κάτι σαν όπιο στους μύστες, ονομαζόταν Κυκεών. Ήταν μίγμα μαύρου κρασιού, κατσικίσιου τυριού, κριθαράλευρου και μελιού, με τεράστια θερμιδική αξία, που δινόταν στους πολεμιστές πριν από τη μάχη. Το μοιράζονταν μεταξύ τους και οι μύστες στα Ελευσίνια μυστήρια. Υπάρχει και η εκδοχή ότι ήταν ψωμί από κριθαράλευρο ζυμωμένο με δυόσμο.

Από ΄εδω βγαίνει και η φράση «είναι κυκεώνας η ζωή μας», πολύπλοκη, μπερδεμένη), βουκράνιο (κεφάλι ταύρου με καρπούς μύκωνος (παπαρούνας), το πολυτιμότερο ζώο προς θυσία).

Ένας παραλληλισμός με τον Χριστιανισμό: Τα Ελευσίνια μυστήρια τελούνταν τον Σεπτέμβριο. Τώρα τον Σεπτέμβριο είναι η παγκόσμια Ύψωση του Τιμίου Σταυρού (14/9). Αντί για κάνιστρο αρχιερέως στην περιφορά υπάρχει δίσκος ιερέως. Ο βασιλικός επίσης υπάρχει, όπως και τότε. Εκείνα τα αντικείμενα ήταν κρυμμένα, τώρα ο Σταυρός είναι εμφανής σε όλους, πιστούς και μή.

Αντί του ταύρου προς θυσία, θυσιάζεται πλέον ο ίδιος ο Αμνός, ο Κύριος, αναίμακτα, τουλάχιστον με τα σωματικά μας μάτια, διότι και αυτή η θυσία είναι όντως αιματηρή, μεταλαμβάνουμε Σώμα και Αίμα Χριστού!

-Θωράκια, σε ένα εκ των οποίων ένας αετός αρπάζει έναν λαγό

ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ

-Τμήματα ζωφόρου με τρίποδες και στεφάνια, σε ανάλογες θέσεις.

-Ενεπίγραφη πλάκα.

-Θωράκιο με λέοντα που κατασπαράσσει έλαφο (12ου αιώνα). Ο κύκλος της επίγειας ζωής.

-Νοτίως αυτού θα υπήρχε κι άλλο θωράκιο που δεν σώζεται πια.

Θωράκιο με λέοντα που κατασπαράσσει έλαφο (12ου αιώνα)

-Δύο ανάγλυφα – σε ανάλογες θέσεις – με δύο μορφές που κρατούν τρίποδα, ίσως η Νίκη που παραδίδει τα επινίκια, τον τρίποδα, στο νικητή.

Δύο ανάγλυφα – σε ανάλογες θέσεις – με δύο μορφές που κρατούν τρίποδα

-Θωράκιο με ρομβοειδές κόσμημα.

-Ανάγλυφο με πολεμιστές.

-Θωράκιο με μονοκέφαλο αετό.

-Θωράκιο με σταυρό και φυτικά κοσμήματα.

-Θωράκιο με σταυρό και φολιδωτό κόσμημα.

-Ενεπίγραφη πλάκα. Ίσως τοποθετήθηκε ανάποδα για να χάσει το νόημά της, να μη δίδεται σημασία στα γραφόμενά της: ΑΝΕΘΗΚΕΚΛΕΙΔΗΜΟΣΜΕΙΔΩΝΟΣΠΛΩΘΕΥΣΕΡΕΧΘΗΙΣ ΑΝΔΡΩΝΕΝΙΚΑΜΕΝΕΤΕΛΗΣΜΕΝΗΤΟΣΑΝΑΓΥΡΑΣΙΟ
ΣΕΧΟΡΗΓΕΑΡΑΤΟΣΑΡΓΗΙΟΣΗΥΛΕ ΝΙΚΟΜΑΧΟΣΕΠΟΙΗΣΕΝ. (ΑΝΕΘΕΣΕ Ο ΚΛΕΙΔΗΜΟΣ, ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΜΕΙΔΩΝΟΣ, ΠΛΩΘΕΥΣ (ΔΗΜΟΣ ΤΗΣ ΑΤΤΙΚΗΣ). Η ΕΡΕΧΘΗΙΔΑ ΦΥΛΗ ΜΕ ΧΟΡΟ ΑΝΔΡΙΚΟ ΝΙΚΗΣΕ. Ο ΜΕΝΕΤΕΛΗΣ, ΥΙΟΣ ΤΟΥ ΜΕΝΗΤΟΣ, ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΗΜΟ ΑΝΑΓΥΡΟΥΝΤΟΣ, ΗΤΑΝ Ο ΧΟΡΗΓΟΣ. Ο ΑΡΑΤΟΣ ΑΠΟ ΤΟ ΑΡΓΟΣ ΗΤΑΝ ΑΥΤΟΣ ΠΟΥ ΕΠΑΙΖΕ ΤΟΝ ΑΥΛΟ ΚΑΙ ΓΛΥΠΤΗΣ ΗΤΑΝ Ο ΝΙΚΟΜΑΧΟΣ).

-Θραύσμα επιστυλίου με μέρος σταυρού.

-Αρχαία θραύσματα με φυτικά κοσμήματα.

-Θωράκιο με σταυρό και παγώνια.

Θωράκιο με σταυρό και παγώνια.

-Θωράκια με σταυρό και άλλα ανάγλυφα κοσμήματα.

-Μαρμάρινο θραύσμα με οδοντωτή ταινία.

ΒΟΡΕΙΑ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ

-Πλάκα με γυμνό Σάτυρο που πλαισιώνεται από δύο σταυρούς.

-Δύο φατνώματα.

-Δύο ασπίδες στρατιωτών με αμφορείς και μετέπειτα ο βυζαντινός έκανε και το σχέδιο μέσα στον αμφορέα, αφήνοντας έτσι και τη δική του σφραγίδα.

-Ανάγλυφα με κοσμήματα σταυρού.

-Γείσο με φυτική διακόσμηση και μεταγενέστερο σταυρό.
-Θωράκια με το Σταυρό.

-Ανάγλυφο με πτηνά και νερό.

-Ενεπίγραφη πλάκα.

-Τοξωτό υπέρθυρο.

-Τμήματα επιστυλίων με φυτικά κοσμήματα και σταυρούς.

-Περιθυρώματα.

-Πλίνθος με σταυρό.

-Αρχαία επιτύμβια στήλη με δύο γυναικείες μορφές και έναν Σταυρό να έχει προστεθεί εκ των υστέρων ανάμεσά τους.

Αρχαία επιτύμβια στήλη με δύο γυναικείες μορφές και έναν Σταυρό να έχει προστεθεί εκ των υστέρων ανάμεσά τους.

-Γείσα, ενεπίγραφα μερικά.

-Θωράκια με φυτικά κοσμήματα.

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ κείμενου:

Μουράτογλου Νίκος

Κανναβός Ιωάννης

Νομικός Στέλιος

ΥΓ(Ο.Π.).Τα αρχαιολογικά μέλη είναι τόσα πολλά που η αρχαιολογική υπηρεσία θα μπορούσε να θέσει βέτο στην 
ανακατασκευή του ναού που έγινε πριν 
μερικά χρόνια. Είναι μοναδικός στο είδος του
με ανάγλυφες παραστάσεις από γιορτές των Αθηναίων μέχρι και 
απεικονίσεις των Ελευσινίων 
Μυστηρίων. Με μορφές μυθικές αλλά και πανάρχαιες θεότητες.
Θα μπορούσαν ν αναδομήσουν ένα μοναδικό ιερό του αρχαίου 
κόσμου, αποσπώντας όλα αυτά 
τα πολύτιμα τμήματα που εντοιχίστηκαν αυθαιρέτως . Δόξα τω θεό, εκκλησίες η Αθήνα 
έχει πολλές… Πάσχει όμως από 
οικοδομήματα της αρχαίας εποχής και από ανθρώπους που θα μάθουν ότι η ιστορία μας δεν ξεκινάει από το μηδέν.

ὁμάδα Παυσανίας