Είναι ένα φτωχό ορεινό χωριό, περίπου 5.500 κατοίκων, στα σύνορα της ΠΓΔΜ με τη Βουλγαρία, το μόνο που δεν… «αρνείται» την ελληνική καταγωγή πολλών κατοίκων του! Εδώ συναντούμε τη Φρόσω και τον Σταύρο αλλά και δεκάδες ακόμη γνήσιους Έλληνες που παλεύουν για να κρατήσουν την ελληνικότητά τους! Έκλεισε το ελληνικό φροντιστήριο λόγω έλλειψης δασκάλου.
Κραυγή αγωνίας από τους εναπομείναντες Θρακιώτες...
Την ώρα που έφτανα στο Πέχτσεβο, οι περισσότεροι κάτοικοί του ήταν στο νεκροταφείο του χωριού, καθώς ήταν Ψυχοσάββατο. Παρά το δριμύ ψύχος και το χιόνι, οι χωρικοί με θαυμαστή ηρεμία και υπομονή, περίμεναν τον μοναδικό ιερέα μπροστά από τον τάφο του συγγενή τους για να διαβάσει την ευχή και στη συνέχεια να απλώσουν κάποια φαγιά τους πάνω στο μνήμα, ένα λιτό τραπέζι στη μνήμη του θανόντος, όπως η ορθόδοξη παράδοση προστάζει.Η αναμονή ήταν μακρά (ένας ιερέας για 300-400 οικογένειες) και οδυνηρή λόγω των καιρικών συνθηκών. Στα μάτια ενός ξένου, η εικόνα με τους εκατοντάδες ανθρώπους να στέκονται καρτερικά ανάμεσα στα μνήματα φάνταζε καλοστημένο σκηνικό κινηματογραφικής ταινίας. Η αλήθεια είναι ότι σε κάποιους από τους τάφους αυτούς αποτυπώνονται με τόσο έκδηλο τρόπο κάποιες από τις τραγικές σελίδες της βαλκανικής ιστορίας, ως εξής: στον έναν τάφο αναπαύεται από τη δεκαετία του ’30 ή του ’40 ο πατέρας, που φέρει το όνομα Νικόλωφ, Ναούμωβ ή Ποπώβ. Και στον αμέσως διπλανό τάφο βρίσκεται ο γιος του, που πέθανε 30-40 χρόνια αργότερα, αλλά φέρει το όνομα Νικολόφσκι, Ναουμόφσκι ή Ποπόφσκι!
Οι χωρικοί όμως γνωρίζουν πολύ καλά ότι τα πραγματικά ονόματα των οικογενειών αυτών ήταν ελληνικά, όπως γνήσιοι Έλληνες από τη Θράκη ήταν οι κάτοχοί τους! Απλώς το Νικολαΐδης, Ναούμ ή Παπαδόπουλος δεν άρεσε! Δεν άρεσε διαρκώς! Ούτε στους Βούλγαρους ούτε στους Σέρβους, που διαδέχονταν ο ένας τον άλλο στη διοίκηση (και κατάκτηση) αυτής της περιοχής.Και αυτό δεν ήταν το μόνο που δεν άρεσε στην ιστορική διαδρομή σ’ αυτό το τραχύ μέρος, που βρίσκεται μόλις λίγα χιλιόμετρα από τα σύνορα της ΠΓΔΜ με τη Βουλγαρία. Η ThessΝews βρέθηκε εδώ, στο πλαίσιο μίας μεγάλης έρευνας για τους Έλληνες της ΠΓΔΜ, στην οποία οι Θρακιώτες του Πέχτσεβο κατέχουν εξέχουσα θέση! Την ιστορία τους την βρίσκει κανείς σε δεκάδες βιβλία, ωστόσο είναι πολύ πιο απολαυστική να την ακούει από τα χείλη της Φρόσως (ή Φρόσκας) Καλλίνοφσκι (το επίθετό της κατέληξε έτσι ενώ ήταν Καλλιπολίτου και μετά έγινε Καλλίνωφ), της δραστήριας γυναίκας που πρωτοστάτησε στην ίδρυση του συλλόγου Ελλήνων κατοίκων του Πέχτσεβο.
«Εμείς ποτέ δεν φοβηθήκαμε να πούμε ότι είμαστε Έλληνες. Ποτέ κανείς δεν μας φοβέρισε ή μας απείλησε για την ελληνική καταγωγή μας. Κάποιοι συμπατριώτες μας από το Μοναστήρι ή άλλες περιοχές μου έχουν πει ότι φοβούνται να μιλήσουν, αλλά εμείς ποτέ. Εκεί, όπως μου είπαν, ονόμασαν τον σύλλογό τους “Φίλοι της Ελληνικής Γλώσσας”για τους λόγους αυτούς», λέει η Φρόσω καθώς ετοιμάζει τον καφέ στο φιλόξενο και καλυμμένο από παχιές φλοκάτες σπίτι της.Στο Πέχτσεβο έφτασαν οι Έλληνες στα 1924. Ήταν όλοι τους Θρακιώτες από την περιοχή της Καλλίπολης. Μετά την ομώνυμη μάχη, το 1915 οι Τούρκοι έδιωξαν όλο τον ελληνικό πληθυσμό από τα γύρω χωριά. Το καραβάνι των προσφύγων έφτασε στη Θεσσαλονίκη, όπου στάθμευσε για αρκετούς μήνες. Μερικές φάρες έμειναν στο Άδενδρο, λίγο έξω από την πόλη. Ρίζωσαν εκεί. Οι περισσότερες όμως κίνησαν για τη Σερβία και μετά από ένα δύσκολο ταξίδι που διήρκησε αρκετούς μήνες έφτασαν στο Πέχτσεβο.«Οι παλαιότεροι μας έλεγαν ότι τους παρακίνησαν κάποιοι Σέρβοι να έρθουν εδώ, γιατί τους είπαν ότι έχει δουλειές στα μεταλλεία και στα δάση. Κάποιοι άλλοι είπαν ότι ένας δικός τους είχε πολεμήσει τους Τούρκους εδώ, μαζί με τους Σέρβους και θυμόταν ένα όμορφο βουνό, στο οποίο θα μπορούσαν να κάνουν πολλές κτηνοτροφικές δουλειές. Έτσι και ήρθαν. Η αλήθεια είναι ότι προς το βουνό υπάρχει μία περιοχή που από παλιά την έλεγαν “Ελληνικά Μνήματα”. Εκεί είχαν θαφτεί Έλληνες στρατιώτες μετά από μία μάχη. Παλαιότερα η ελληνική πρεσβεία είχε προσπαθήσει να κάνει ένα μνημείο στο σημείο, αλλά τελικά δεν προχώρησε», θυμάται η Φρόσω.
Η εικόνα της Αγίας Παρασκευής
Οι πρόσφυγες ήταν φτωχοί, στο μακρύ τους ταξίδι κουβάλησαν μαζί τους ελάχιστα πράγματα, πάνω σε βόδια και αγελάδες. «Φτώχεια, πόλεμος και προσφυγιά, τι χειρότερο μπορεί να σου συμβεί στη ζωή σου», αναρωτιέται η Φρόσω, που όπως λέει, οι σκέψεις αυτές κυριάρχησαν στο μυαλό της και βοήθησε όπως μπορούσε τους πρόσφυγες από τη Συρία που περνούσαν από την περιοχή, μέσα στο δικό τους μακρύ ταξίδι από τα ρημαγμένα σπίτια τους προς τις πλούσιες χώρες της Δυτικής Ευρώπης.
«Οι παππούδες μας μπορεί να μην μπορούσαν να κουβαλήσουν ούτε ψωμί για τα παιδιά τους, αλλά έφεραν μαζί τους την εικόνα της Αγίας Παρασκευής από την εκκλησία του χωριού τους. Τόσο πιστοί ήταν», λέει συγκινημένη. Την εικόνα αυτή φύλασσε στο σπίτι του ένας γέροντας. Κάποια στιγμή ένας ιερέας του είπε ότι δεν είναι σωστό να παραμένει η εικόνα εκτός ενός ναού, γιατί τα σπίτια δεν έχουν καθαγιαστεί! «Ο γέροντας σκέφτηκε τότε να βάλει ένα προστατευτικό τζάμι για να την κρατά καθαρή. Το τοποθέτησε ένας μάστορας του χωριού. Την άλλη μέρα έσπασε μόνο του. Ο γέροντας το ξαναπήγε στον μάστορα. Το τζάμι όμως ξανάσπασε και έσπαγε κάθε φορά, γιατί η Αγία Παρασκευή ήθελε να ησυχάσει σε ένα καθαγιασμένο μέρος», εξιστορεί συγκινημένη η Φρόσω.Έτσι, οι Έλληνες του Πέχτσεβο έχτισαν ένα μικρό παρεκκλήσι πλάι στο σπίτι του γέροντα και από τότε φυλάσσεται σ’ αυτό. Οι απόγονοί του, τους οποίους επισκεφθήκαμε, μπορεί να μη μιλούν καθόλου ελληνικά. Αλλά κρατούν με σεβασμό την παράδοση και πρόθυμα ανοίγουν το παρεκκλήσι σε όποιον θέλει να προσκυνήσει τη μαυρισμένη εικόνα!
Οι υπερήφανοι Θρακιώτες
Στις δεκαετίες που πέρασαν, οι Θρακιώτες δήλωναν πάντα υπερήφανοι για την ελληνική καταγωγή τους. Όπως λέει και ο Σταύρος Στεβάνοφσκι (πρώην Στεφάνου και Στεφάνωφ), ο νυν πρόεδρος του συλλόγου Ελλήνων του χωριού, «οι ντόπιοι μάς έβλεπαν κάπως υποτιμητικά. Είχαν βγάλει μάλιστα και μία λέξη μόνο για μας, για να πουν “αυτοί οι Έλληνες”- «Γκρουτσούελσκι»! Οι παλιοί δεν άφηναν δικό τους κορίτσι να παντρευτεί Έλληνα ούτε κανένα παλικάρι ντόπιο διάλεγε Ελληνίδα για νύφη μέχρι τη δεκαετία του ’70. Οι δικοί μας κρατούσαν τη γλώσσα και τα έθιμά τους και έταζαν χαρτζιλίκια στα παιδιά που τα πήγαιναν καλά στην ελληνική γλώσσα», θυμάται ο Σταύρος.Οι Θρακιώτες ρίζωσαν. Κρατούσαν πάντα επαφή με τους συγγενείς τους αλλά και την Ελλάδα χωρίς ποτέ να απαρνηθούν την καταγωγή τους. Σήμερα, δεν ζει κανείς από τους πρώτους πρόσφυγες, ο τελευταίος πέθανε προ τριετίας σε ηλικία 103 ετών. Ο γνωστός δημοσιογράφος της Θεσσαλονίκης Παντελής Σαββίδης είχε γνωρίσει τον συγκεκριμένο γέροντα, σε ένα ταξίδι του στην περιοχή. «Μου είχε κάνει τρομερή εντύπωση το γεγονός ότι μιλούσε άπταιστα την καθαρεύουσα», είπε ο κ. Σαββίδης…
Το τάμα που ποτέ δεν εκπληρώθηκε
Οι τελευταίοι γέροντες του χωριού απ’ αυτούς που ήταν ανάμεσα στους πρόσφυγες είχαν διατυπώσει σε διάφορους ελληνικούς φορείς το 2004 μία έκκληση: να φροντίσουν ώστε να διοργανωθεί ένα ταξίδι στην Ελλάδα και να προλάβουν να δουν τη μητέρα- πατρίδα πριν κλείσουν για πάντα τα μάτια τους. «Είχαν μία τρομερή αγάπη για την Ελλάδα. Ήθελαν να τη δουν, να φιλήσουν το χώμα τους και μετά ήσυχοι να πεθάνουν. Δυστυχώς δεν πρόλαβαν. Καθυστέρησε πολύ να οργανωθεί το ταξίδι.Τελικά θα το κάνουμε φέτος, αφού ο Δήμαρχος των Γιαννιτσών, ο κ. Γρηγόρης Στάμκος, μας προσκάλεσε στην πόλη του την άνοιξη. Αλλά δυστυχώς δεν θα έχουμε κανέναν από αυτούς που ξεκίνησαν από την Καλλίπολη», λέει η Φρόσω.Η δεύτερη γενιά των προσφύγων θέλησε να γνωρίσει τον γενέθλιο τόπο. «Έτσι οργανώσαμε το 2014 ένα ταξίδι, ήμασταν καμιά 25αριά από εδώ. Φτάσαμε στην περιοχή της Καλλίπολης και ψάχναμε τον πλούσιο τόπο που μας περιέγραφαν οι γονείς και οι παππούδες μας. Δεν τον είδαμε πουθενά. Εκείνοι μας έλεγαν ότι είχαν εύφορα χωράφια με ελιές και αμπέλια και εμείς βλέπαμε μόνο ξεραΐλα και εγκατάλειψη. Ένας φίλος από τους δικούς μας παρατήρησε ότι όταν έφυγαν από εδώ οι πρόγονοί μας, έριξαν μαύρη πέτρα και καταράστηκαν τον τόπο που τους έδιωξε ώστε να μην προκόψει ποτέ. Κάποια στιγμή ζήτησα να μου δείξουν το νεκροταφείο ή την εκκλησία για να ανάψουμε ένα κεράκι. Δεν υπάρχουν, τα χαλάσαμε, μου είπαν οι ντόπιοι. Τα νεκροταφεία τα κάναμε χωράφια και την παλιά εκκλησία στάβλο και αποθήκη, είπαν, χωρίς ντροπή. Θεέ μου συγχώρα με, αλλά εκείνη τη στιγμή σκέφτηκα πως σε έναν τόπο που δεν σέβονται ούτε τον ναό μα ούτε και τους νεκρούς, προκοπή δεν πρόκειται να δούνε», εξιστορεί με φανερή τη συγκίνηση στα μάτια της η Φρόσω…
Έκλεισε το φροντιστήριο ελληνικών
Δυστυχώς όμως ποτέ δεν λειτούργησε κανονικό σχολείο ελληνικών στο χωριό, με αποτέλεσμα οι νέοι να μη μαθαίνουν καλά τη γλώσσα. Μετά το 1995 λειτούργησε ένα φροντιστήριο, με ευθύνη του συλλόγου Ελλήνων, με χρηματοδότηση της ελληνικής διπλωματικής αρχής από τα Σκόπια. Δυστυχώς το φροντιστήριο αυτό έκλεισε το καλοκαίρι, αφού ο μοναδικός δάσκαλος, ένας ντόπιος που μιλούσε ελληνικά, μετανάστευσε! «Κάνουμε έκκληση σε όποιον μπορεί να μας βοηθήσει! Την ελληνική κυβέρνηση, τη διπλωματική αρχή ή κάποιον φορέα από την Ελλάδα. Καταλαβαίνουμε ότι ο τόπος μας είναι δύσβατος και μακριά από τα Σκόπια και τη Θεσσαλονίκη, ωστόσο το φροντιστήριό μας πρέπει να ξαναλειτουργήσει», λέει ο Σταύρος.Δυστυχώς, όσο κι αν ψάξει κανείς, πουθενά δεν βρίσκει την παραμικρή κίνηση υποστήριξης από την πλευρά της επίσημης ελληνικής πολιτείας, εκτός από την αποζημίωση του δασκάλου. Στο παρελθόν στο πλευρό των Ελλήνων του Πέχτσεβο στάθηκαν κάποιοι φορείς και σύλλογοι από τη Θεσσαλονίκη, που έστειλαν βιβλία και εποπτικά μέσα διδασκαλίας. Πολύ ουσιαστική ήταν η πρωτοβουλία τους να φιλοξενούνται κάθε χρόνο παιδιά του χωριού σε ελληνικές θερινές κατασκηνώσεις, που θα πρέπει να συνεχιστεί.Ξεμακραίνοντας από το Πέχτσεβο, τα συναισθήματα είναι ανάμικτα. Χαρά από την αποκάλυψη ότι υπάρχουν κάποιοι που ακόμη και τώρα δηλώνουν υπερήφανοι για την ελληνική καταγωγή τους σε ένα περιβάλλον που δεν σηκώνει παρόμοιες ευαισθησίες. Αλλά και πίκρα, γιατί ο Ελληνισμός εν γένει αδυνατεί ή αδιαφορεί να ανταποκριθεί στις ευαισθησίες αυτές… Άραγε πάντα έτσι ήταν η Ελλάδα;
thessnews.gr
thessnews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου