Τὰ κλιτὰ μέρη (δ) [Γ΄ κλίσις οὐσιαστικῶν] Ἀπό τόν Μιχαὴλ Ἀλεξανδρῆ
ΙΙΙ. ΤΡΙΤΗ ΚΛΙΣΙΣ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΝ
Α. ΓΕΝΙΚΑ
1). Ἡ Τρίτη κλίσις περιλαμβάνει ὀνόματα καὶ τῶν τριῶν γενῶν καὶ ἀναλόγως τῆς καταλήξεως τῆς ἑνικῆς ὀνομαστικῆς κατατάσσονται εἰς καταληκτικὰ καὶ ἀκατάληκτα.
Τὰ πρῶτα προσλαμβάνουν σ (ἥρω-ς, ἰλύ-ς, πόλι-ς, βασιλεύ-ς, κόρακ-ς> κόραξ, χάλυπ-ς> χάλυψ, ἀδάμα-ς),
τὰ δὲ δεύτερα λήγουν εἰς φωνῆεν (Λητῶ) ἢ εἰς ληκτικὸν σύμφωνον (ποιμήν, λέων, ῥήτωρ).
Τὰ οὐδέτερα οὐδεμίαν κατάληξιν διαθέτουν εἰς τὰς ὁμοίας πτώσεις τοῦ ἑνικοῦ...
. 2). Τὰ τριτόκλιτα ὀνόματα εἶναι περιττοσύλλαβα, διότι ἐμφανίζουν εἰς τὴν γενικὴν ἑνικήν (καὶ εἰς ἄλλας πτώσεις) μίαν συλλαβὴν περισσοτέραν τῆς ἑνικῆς ὀνομαστικῆς.
3). Ὡρισμένα ἐξ αὐτῶν διαθέτουν δύο θέματα (διπλόθεμα) καὶ ὡρισμένα ἕν (μονόθεμα).
Τὰ διπλόθεμα διαθέτουν μακρόν, ἤτοι ἰσχυρόν (ποιμήν) καὶ βραχύ, ἤτοι ἀσθενὲς θέμα (ποιμέν).
4). Τὸ θέμα ἑκάστου μονοθέμου ὀνόματος εὑρίσκεται ἐκ τῆς γενικῆς ἑνικῆς μὲ ἀφαίρεσιν τῆς καταλήξεως –ος.
Τὸ θέμα ἑκάστου διπλοθέμου ὀνόματος εὑρίσκεται ἐκ τῆς ὀνομαστικῆς καὶ γενικῆς τοῦ ἑνικοῦ.
5). Τὰ τριτόκλιτα οὐσιαστικὰ ἀναλόγως τοῦ χαρακτῆρος διακρίνονται εἰς δύο κατηγορίας, τὰ φωνηεντόληκτα καὶ τὰ συμφωνόληκτα.
• Τὰ πρῶτα διακρίνονται εἰς μονόθεμα καὶ εἰς διπλόθεμα.
• Τὰ δεύτερα εἰς ἀφωνόληκτα (χειλικόληκτα, οὐρανικόληκτα, ὀδοντικόληκτα) καὶ εἰς ἡμιφωνόληκτα (ἐνρινόληκτα, ὑγρόληκτα).
Β. ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ
α). ἀρσενικὰ/θηλυκά
-ς/χωρὶς ς
-ες -ος/(ως)
-ων -ι σι(ν)
-α/ν ας/νς
-ς/χωρὶς ς
-ες
β). οὐδέτερα
ἄνευ καταλήξεως α -ος/(ως) ων -ι -σιν ἄνευ καταλήξεως α
Γ. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΡΙΤΟΚΛΙΤΑ ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ
1). ΜΟΝΟΘΕΜΑ (μὲ χαρακτῆρα ω, υ, ι)
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ὁ ἥρως στάχυς ἡ ἰλὺς μᾶλις τοῦ ἥρωος στάχυος τῆς ἰλύος μάλιος τῷ ἥρωι στάχυι τῇ ἰλύι μάλιι τὸν ἥρωα στάχυν τὴν ἰλὺν μᾶλιν ὦ ἥρως στάχυ ὦ ἰλύ μᾶλι
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
οἱ ἥρωες στάχυες αἱ ἰλύες μάλιες τῶν ἡρώων σταχύων τῶν ἰλύων μαλίων τοῖς ἥρωσι(ν) στάχυσι(ν) ταῖς ἰλύσι(ν) μάλισι(ν) τοὺς ἥρωας στάχυς τὰς ἰλῦς μάλις ὦ ἥρωες στάχυς ὦ ἰλύες μάλιες
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Ἅπαντα εἶναι καταληκτικὰ μὲ χαρακτῆρα ἀμετάβλητον εἰς πάσας τὰς πτώσεις καὶ τῶν τριῶν ἀριθμῶν. 2. Τὰ ἔχοντα χαρακτῆρα ω σχηματίζουν τὴν ἑνικὴν αἰτιατικὴν μὲ α, τὴν ἑνικὴν κλητικὴν ὁμοίαν μὲ τὴν ὀνομαστικὴν καὶ τὴν αἰτιατικὴν πληθυντικοῦ μὲ κατάληξιν ας, ἐν ᾧ τὰ μὲ χαρακτῆρα υ καὶ ι σχηματίζουν τὴν ἑνικὴν αἰτιατικὴν μὲ ν, τὴν κλητικὴν ἄνευ σ καὶ τὴν αἰτιατικὴν πληθυντικοῦ μὲ νς (στάχυνς>στάχυς, ἰλύνς>ἰλῦς, μάλινς> μάλις μὲ μακρὸν υ ἢ ι λόγω ἀποβολῆς τοῦ ν καὶ ἀντεκτάσεως).
3. Τὰ μετὰ μονοσυλλάβου θέματος καὶ χαρακτῆρος υ ἢ ι περισπῶνται (παρὰ τὸν κανόνα) εἰς τὰς πτώσεις, εἰς τὰ ὁποίας δὲν μεταβάλλεται ἡ ποσότητα τῶν καταλήξεων:
ἡ δρῦς, τὴν δρῦν, ὦ δρῦ, τὰς δρῦς,
ὁ μῦς, τὸν μῦν, ὦ μῦ, τοὺς μῦς,
ὁ σῦς/ὗς, τὸν σῦν/ὗ, ὦ σῦ/ὗ, τοὺς σῦς/ὗς
, ὁ κῖς, τὸν κῖν, ὦ κῖ, τοὺς κῖς,
ὁ οἶς. τὸν οἶν, ὦ οἶ, τοὺς οἶς.
4. Κατὰ τὸ ἥρως κλίνονται:
ὁ θώς, ὁ Τρώς, ὁ Μίνως.
5. Κατὰ τὸ στάχυς καὶ τὸ ἰλὺς κλίνονται ὅσα ἔχουν χαρακτῆρα υ, ὀξύτονα (Ἐρινύς, ἰσχύς, ἰχθύς, κλιτύς, ὀσφύς, πληθύς) καὶ παροξύτονα (ἄρκυς, βότρυς, Ἔγχελυς, Ὄθρυς, πίτυς).
• Τὸ ὄνομα ἔγχελυς εἰς τὸν πληθυντικὸν ἀριθμὸν κλίνεται ὡς διπλόθεμον:
οἱ ἐγχέλεις,
τῶν ἐγχέλεων,
τοῖς ἐγχέλεσι(ν),
τοὺς ἐγχέλεις,
ὦ ἐγχέλεις.
6. Κατὰ τὸ μᾶλις κλίνονται τὰ μονοσύλλαβα ὁ κῖς. ὁ/ἡ οἶς καὶ τὰ ἑξῆς: ἡ μῆνις, ἡ τύρσις (καθ’ ἑνικὸν μόνον), ἡ τίγρις (καθ’ ἑνικὸν μόνον), ὁ Συέννεσις (τοῦ Συεννέσιος, τὸν Συέννεσιν, ὦ Συέννεσι).
• Τὰ τύρσις καὶ τίγρις εἰς τὸν πληθυντικὸν κλίνονται κατὰ τὰ φωνηεντόληκτα:
αἱ τύρσεις/τίγρεις,
τῶν τύρσεων/τίγρεων,
ταῖς τύρσεσιν/τίγρεσιν,
τὰς τύρσεις /τίγρεις,
ὦτύρσεις/τίγρεις.
Τὸ δὲ τίγρις ἔχει καὶ τοὺς ἑξῆς τύπους:
τῆς τίγριδος,
τῇ τίγριδι,
τὴν τίγριδα,
αἱ τίγριδες.
Α. ΓΕΝΙΚΑ
1). Ἡ Τρίτη κλίσις περιλαμβάνει ὀνόματα καὶ τῶν τριῶν γενῶν καὶ ἀναλόγως τῆς καταλήξεως τῆς ἑνικῆς ὀνομαστικῆς κατατάσσονται εἰς καταληκτικὰ καὶ ἀκατάληκτα.
Τὰ πρῶτα προσλαμβάνουν σ (ἥρω-ς, ἰλύ-ς, πόλι-ς, βασιλεύ-ς, κόρακ-ς> κόραξ, χάλυπ-ς> χάλυψ, ἀδάμα-ς),
τὰ δὲ δεύτερα λήγουν εἰς φωνῆεν (Λητῶ) ἢ εἰς ληκτικὸν σύμφωνον (ποιμήν, λέων, ῥήτωρ).
Τὰ οὐδέτερα οὐδεμίαν κατάληξιν διαθέτουν εἰς τὰς ὁμοίας πτώσεις τοῦ ἑνικοῦ...
. 2). Τὰ τριτόκλιτα ὀνόματα εἶναι περιττοσύλλαβα, διότι ἐμφανίζουν εἰς τὴν γενικὴν ἑνικήν (καὶ εἰς ἄλλας πτώσεις) μίαν συλλαβὴν περισσοτέραν τῆς ἑνικῆς ὀνομαστικῆς.
3). Ὡρισμένα ἐξ αὐτῶν διαθέτουν δύο θέματα (διπλόθεμα) καὶ ὡρισμένα ἕν (μονόθεμα).
Τὰ διπλόθεμα διαθέτουν μακρόν, ἤτοι ἰσχυρόν (ποιμήν) καὶ βραχύ, ἤτοι ἀσθενὲς θέμα (ποιμέν).
4). Τὸ θέμα ἑκάστου μονοθέμου ὀνόματος εὑρίσκεται ἐκ τῆς γενικῆς ἑνικῆς μὲ ἀφαίρεσιν τῆς καταλήξεως –ος.
Τὸ θέμα ἑκάστου διπλοθέμου ὀνόματος εὑρίσκεται ἐκ τῆς ὀνομαστικῆς καὶ γενικῆς τοῦ ἑνικοῦ.
5). Τὰ τριτόκλιτα οὐσιαστικὰ ἀναλόγως τοῦ χαρακτῆρος διακρίνονται εἰς δύο κατηγορίας, τὰ φωνηεντόληκτα καὶ τὰ συμφωνόληκτα.
• Τὰ πρῶτα διακρίνονται εἰς μονόθεμα καὶ εἰς διπλόθεμα.
• Τὰ δεύτερα εἰς ἀφωνόληκτα (χειλικόληκτα, οὐρανικόληκτα, ὀδοντικόληκτα) καὶ εἰς ἡμιφωνόληκτα (ἐνρινόληκτα, ὑγρόληκτα).
Β. ΚΑΤΑΛΗΞΕΙΣ
α). ἀρσενικὰ/θηλυκά
-ς/χωρὶς ς
-ες -ος/(ως)
-ων -ι σι(ν)
-α/ν ας/νς
-ς/χωρὶς ς
-ες
β). οὐδέτερα
ἄνευ καταλήξεως α -ος/(ως) ων -ι -σιν ἄνευ καταλήξεως α
Γ. ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΤΡΙΤΟΚΛΙΤΑ ΦΩΝΗΕΝΤΟΛΗΚΤΑ
1). ΜΟΝΟΘΕΜΑ (μὲ χαρακτῆρα ω, υ, ι)
ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
ὁ ἥρως στάχυς ἡ ἰλὺς μᾶλις τοῦ ἥρωος στάχυος τῆς ἰλύος μάλιος τῷ ἥρωι στάχυι τῇ ἰλύι μάλιι τὸν ἥρωα στάχυν τὴν ἰλὺν μᾶλιν ὦ ἥρως στάχυ ὦ ἰλύ μᾶλι
ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ
οἱ ἥρωες στάχυες αἱ ἰλύες μάλιες τῶν ἡρώων σταχύων τῶν ἰλύων μαλίων τοῖς ἥρωσι(ν) στάχυσι(ν) ταῖς ἰλύσι(ν) μάλισι(ν) τοὺς ἥρωας στάχυς τὰς ἰλῦς μάλις ὦ ἥρωες στάχυς ὦ ἰλύες μάλιες
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ 1. Ἅπαντα εἶναι καταληκτικὰ μὲ χαρακτῆρα ἀμετάβλητον εἰς πάσας τὰς πτώσεις καὶ τῶν τριῶν ἀριθμῶν. 2. Τὰ ἔχοντα χαρακτῆρα ω σχηματίζουν τὴν ἑνικὴν αἰτιατικὴν μὲ α, τὴν ἑνικὴν κλητικὴν ὁμοίαν μὲ τὴν ὀνομαστικὴν καὶ τὴν αἰτιατικὴν πληθυντικοῦ μὲ κατάληξιν ας, ἐν ᾧ τὰ μὲ χαρακτῆρα υ καὶ ι σχηματίζουν τὴν ἑνικὴν αἰτιατικὴν μὲ ν, τὴν κλητικὴν ἄνευ σ καὶ τὴν αἰτιατικὴν πληθυντικοῦ μὲ νς (στάχυνς>στάχυς, ἰλύνς>ἰλῦς, μάλινς> μάλις μὲ μακρὸν υ ἢ ι λόγω ἀποβολῆς τοῦ ν καὶ ἀντεκτάσεως).
3. Τὰ μετὰ μονοσυλλάβου θέματος καὶ χαρακτῆρος υ ἢ ι περισπῶνται (παρὰ τὸν κανόνα) εἰς τὰς πτώσεις, εἰς τὰ ὁποίας δὲν μεταβάλλεται ἡ ποσότητα τῶν καταλήξεων:
ἡ δρῦς, τὴν δρῦν, ὦ δρῦ, τὰς δρῦς,
ὁ μῦς, τὸν μῦν, ὦ μῦ, τοὺς μῦς,
ὁ σῦς/ὗς, τὸν σῦν/ὗ, ὦ σῦ/ὗ, τοὺς σῦς/ὗς
, ὁ κῖς, τὸν κῖν, ὦ κῖ, τοὺς κῖς,
ὁ οἶς. τὸν οἶν, ὦ οἶ, τοὺς οἶς.
4. Κατὰ τὸ ἥρως κλίνονται:
ὁ θώς, ὁ Τρώς, ὁ Μίνως.
5. Κατὰ τὸ στάχυς καὶ τὸ ἰλὺς κλίνονται ὅσα ἔχουν χαρακτῆρα υ, ὀξύτονα (Ἐρινύς, ἰσχύς, ἰχθύς, κλιτύς, ὀσφύς, πληθύς) καὶ παροξύτονα (ἄρκυς, βότρυς, Ἔγχελυς, Ὄθρυς, πίτυς).
• Τὸ ὄνομα ἔγχελυς εἰς τὸν πληθυντικὸν ἀριθμὸν κλίνεται ὡς διπλόθεμον:
οἱ ἐγχέλεις,
τῶν ἐγχέλεων,
τοῖς ἐγχέλεσι(ν),
τοὺς ἐγχέλεις,
ὦ ἐγχέλεις.
6. Κατὰ τὸ μᾶλις κλίνονται τὰ μονοσύλλαβα ὁ κῖς. ὁ/ἡ οἶς καὶ τὰ ἑξῆς: ἡ μῆνις, ἡ τύρσις (καθ’ ἑνικὸν μόνον), ἡ τίγρις (καθ’ ἑνικὸν μόνον), ὁ Συέννεσις (τοῦ Συεννέσιος, τὸν Συέννεσιν, ὦ Συέννεσι).
• Τὰ τύρσις καὶ τίγρις εἰς τὸν πληθυντικὸν κλίνονται κατὰ τὰ φωνηεντόληκτα:
αἱ τύρσεις/τίγρεις,
τῶν τύρσεων/τίγρεων,
ταῖς τύρσεσιν/τίγρεσιν,
τὰς τύρσεις /τίγρεις,
ὦτύρσεις/τίγρεις.
Τὸ δὲ τίγρις ἔχει καὶ τοὺς ἑξῆς τύπους:
τῆς τίγριδος,
τῇ τίγριδι,
τὴν τίγριδα,
αἱ τίγριδες.
Ἀπαγορεύεται ἡ ἀναδημοσίευσις τῶν κειμένων τοῦ κυρίου Μιχαὴλ Ἀλεξανδρῆ δίχως ἀναφορὰ τῆς πηγῆς, τοῦ ὀνόματός του καὶ τοῦ ἐπαγγέλματός του ὡς ἔχει!!!
Παρακαλῶ πολὺ σεβασθῆτε το…
Φιλονόη
Μιχαὴλ Χρ. Ἀλεξανδρῆς
Φιλόλογος
(ἡ σελίδα τοῦ Μιχαῆλ ἐδῶ)
φωτογραφία
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου