Εστίες πυρκαγιάς υπάρχουν σε όλα τα μήκη και τα πλάτη του πλανήτη, ενώ μόνο οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου θα επιβαρυνθούν με τόκους ύψους 130 δις €, τρεις φορές πιο πολλούς δηλαδή, για να εξυπηρετήσουν τα τεράστια δημόσια χρέη τους (πηγή: ΔΝΤ). Η πυρκαγιά βέβαια είναι υπό έλεγχο και δεν εξαπλώνεται. Ταυτόχρονα όμως, δεν φαίνεται να μπορεί κανένα κράτος να τη σβήσει.
Οι περισσότεροι επενδυτές λοιπόν αναρωτιούνται πότε θα ακολουθήσει το μεγάλο κραχ, καθώς επίσης από που θα ξεκινήσει. Η Κίνα, ένας από τους πιο επικίνδυνους υποψήφιους (άρθρο), μάλλον δεν θα το επιτρέψει, αφού το πολιτικό της σύστημα είναι σε θέση να ελέγχει την οικονομία.
Η Ιαπωνία, η οποία αδυνατεί να περιορίσει το τεράστιο εμπορικό της έλλειμμα (αύξηση των εξαγωγών κατά 1,8% αλλά ταυτόχρονη αύξηση των εισαγωγών κατά 18,1%), ενώ το δημόσιο χρέος της έχει εκτοξευθεί στα ύψη (227,2% του ΑΕΠ), προσπαθεί να αποφύγει το μοιραίο, τυπώνοντας συνεχώς χρήματα.
Οι υπόλοιπες «ευαίσθητες» χώρες, όπως η Τουρκία, στην οποία αυξάνουν συνεχώς τα προβλήματα (άρθρο), η Βραζιλία, η Αργεντινή, η Βενεζουέλα, η Ν. Αφρική, η Μ. Βρετανία, η Αυστρία, η Ολλανδία, η Δανία κοκ., όπως έχουμε αναφέρει αναλυτικά σε διάφορα άρθρα μας, προσπαθούν με διάφορα τεχνάσματα να ξεγελάσουν την κρίση. Μέχρι στιγμής με επιτυχία, οπότε η πυρκαγιά και σε αυτές ελέγχεται, χωρίς όμως να μπορεί να σβηστεί.
Οι Η.Π.Α. με τη σειρά τους προβάλλουν όσο καλύτερα μπορούν την κρίση της Ουκρανίας και τη διαμάχη με τη Ρωσία, εμπλέκοντας ξανά και τη Συρία (νέες κατηγορίες για χρήση χημικών), έτσι ώστε να κρύβουν τα τεράστια προβλήματα της οικονομίας τους: τα δίδυμα ελλείμματα, το συνεχώς αυξανόμενο δημόσιο χρέος, την αναδιανομή των εισοδημάτων με τη βοήθεια των πακέτων της Fed από τους φτωχούς στους πλούσιους κοκ.
Όλα τα παραπάνω φοβίζουν τους επενδυτές, οι οποίοι θυμούνται ακόμη την εκκωφαντική έκρηξη της φούσκας των ακινήτων (2008), καθώς επίσης των εταιριών του διαδικτύου (2000), προσπαθώντας να ανιχνεύσουν τυχόν απειλητικά σημάδια μίας νέας έκρηξης. Γνωρίζουν βέβαια πως υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ μίας ακριβής, υπερτιμημένης ίσως αγοράς και μίας φούσκας - η οποία διαφορά, αν και δεν είναι καθόλου εύκολο να διαπιστωθεί, έχει τεράστια σημασία.
Ειδικότερα, οι τιμές των μετοχών, καθώς επίσης όλων των άλλων αξιών (εμπορεύματα, ομόλογα, ακίνητα, μέταλλα κλπ.), μπορεί να είναι ακριβές, χωρίς όμως να πρόκειται για φούσκα. Οι ακριβές τιμές σημαίνουν απλά ότι, οι αναμενόμενες αποδόσεις τους, όπως τα μερίσματα, θα είναι χαμηλότερες. Εάν όμως πρόκειται για φούσκα, τότε το σπάσιμο της μπορεί να προκαλέσει ζημίες που ξεπερνούν ακόμη και το 50% σε επίπεδο χρηματιστηριακών δεικτών.
Στα πλαίσια αυτά, οι υψηλότερες τιμές σήμερα, συγκριτικά με τα ρίσκα που εμπεριέχουν, διαπιστώνονται στις εταιρείες υψηλής τεχνολογίας, στις μετοχές των μικρών επιχειρήσεων, στα ακίνητα ορισμένων χωρών (άρθρο), στα ομόλογα των υπερχρεωμένων ευρωπαϊκών χωρών, σε πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες, καθώς επίσης σε κοινωφελείς εταιρείες. Το θέμα όμως είναι εάν πρόκειται για φούσκες, ποιοί κλάδοι απειλούνται σήμερα και πως θα έπρεπε να συμπεριφερθούν οι επενδυτές. Υπάρχουν λοιπόν τα εξής προειδοποιητικά σημάδια:
. (α) Το πρώτο και ευκολότερο σημάδι, το οποίο προειδοποιεί για την ύπαρξη φούσκας, είναι οι ραγδαία αυξανόμενες τιμές ή αποδόσεις. Για παράδειγμα, όταν έσπασε η φούσκα των εταιρειών του διαδικτύου (10.03.2000), ο τεχνολογικός δείκτης των Η.Π.Α. (Nasdaq) είχε αυξηθεί εντός 12 μηνών κατά 110% (το αντίστοιχο ποσοστό σήμερα είναι περίπου 40%). Από την άλλη πλευρά, σε ορισμένες πόλεις των Η.Π.Α., λίγο πριν το σπάσιμο της φούσκας των ακινήτων, οι τιμές τους είχαν άνοδο της τάξης του 40% εντός δύο ετών.
(β) Μία επόμενη προειδοποίηση είναι οι ενδιάμεσες πωλήσεις υπό καθεστώς πανικού, οι οποίες συνήθως προκαλούν ξαφνική μεγάλη πτώση των τιμών, ακολουθούμενες όμως από μία ακόμη μεγαλύτερη άνοδο.
(γ) Σήμα κινδύνου αποτελεί επίσης η αυξημένη διαφορά μεταξύ της τιμής και της αξίας του επενδυτικού προϊόντος. Όσον αφορά τις μετοχές, η πραγματική αξία τους «ανιχνεύεται» εάν διαιρέσει κανείς την τρέχουσα τιμή τους με τη μέση καθαρή ανά μετοχή (αφαιρουμένου του πληθωρισμού) κερδοφορία τους τα τελευταία δέκα έτη.
Σύμφωνα με τη μέθοδο αυτή, το μέσο κέρδος ανά μετοχή (P/E), οφείλει να είναι της τάξης του 16, όταν κατά το σπάσιμο της φούσκας του διαδικτύου είχε ανέλθει στο 44. Σήμερα, όσον αφορά τον αμερικανικό δείκτη S&P, ευρίσκεται στο 25. Είναι λοιπόν πολύ ακριβές οι μετοχές του, αλλά για να μιλήσει κανείς για φούσκα θα έπρεπε να αυξηθούν ακόμη κατά 25-30%.
(δ) Βασικό χαρακτηριστικό μίας φούσκας είναι η αυξημένη συμμετοχή των ιδιωτών επενδυτών στην αγορά του συγκεκριμένου προϊόντος.
(ε) Τέλος, η υπερεκτίμηση των εταιριών τεχνολογίας, όταν τοποθετούν στην αγορά νεωτεριστικά προϊόντα, αμφιβόλου όμως χρησιμότητας για τον άνθρωπο – όπως το facebook αλλά και τα υπόλοιπα
Συνεχίζοντας, τυπικά συμπτώματα φούσκας είδαμε πρόσφατα, στην περίπτωση του διαδικτυακού νομίσματος Bitcoin (άρθρο). Η τιμή του αυξήθηκε από 13 $ τον Ιανουάριο του 2013 στα 1.100 $ το Δεκέμβρη του ίδιου έτους, καταρρέοντας εν μέσω προβλημάτων αργότερα.
Στην περίπτωση τώρα των ακινήτων, διαπιστώνεται φούσκα όταν οι τιμές τους ξεπερνούν τα ενοίκια τους για είκοσι χρόνια. Για παράδειγμα, όταν το μηνιαίο ενοίκιο ενός σπιτιού είναι 500 € (ετήσια 6.000 €), η τιμή του δεν πρέπει να ξεπερνά τα 120.000 €. Φυσικά εκτός του ενοικίου είναι σημαντική η υφιστάμενη ζήτηση, η οποία είναι συχνά κατά πολύ μεγαλύτερη στα μικρά ακίνητα, παρά στα μεγάλα – ειδικά σε εποχές οικονομικών κρίσεων.
Τέλος, στα ομόλογα διαπιστώνεται φούσκα, όταν οι αποδόσεις τους είναι πολύ χαμηλές, σε σχέση με το ρίσκο. Στις χώρες του υπερχρεωμένου ευρωπαϊκού νότου και ειδικά στην Ιταλία η φούσκα είναι αναμφίβολη – αφού τα δεκαετή ομόλογα της αποδίδουν 3,1% (1,1% λιγότερο από το 2013), ευρισκόμενα μόλις 0,4% πάνω από τα αμερικανικά.
Περαιτέρω, πρέπει να γνωρίζει κανείς πως τα μεγαλύτερα κέρδη αποκομίζονται από τη συμμετοχή του επενδυτή σε μία φούσκα - αρκεί φυσικά να μπορέσει να εγκαταλείψει την αγορά, λίγο πριν εκραγεί η φούσκα. Χαρακτηριστικό είναι εδώ το παράδειγμα του Νεύτωνα, ο οποίος έχασε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στο χρηματιστήριο, παρά το ότι ήταν αναμφίβολα ένας πολύ προικισμένος άνθρωπος, με τεράστιες επιστημονικές ανακαλύψεις.
Ειδικότερα, ο Νεύτωνας επένδυσε το 1720 ένα σημαντικό μέρος της περιουσίας του στην εταιρεία «South Sea Company» – καταφέρνοντας να τριπλασιάσει τα χρήματα του μέσα σε τρεις μόλις μήνες. Τότε αποφάσισε να πουλήσει τις μετοχές, έτσι ώστε να κρατήσει τα τεράστια κέρδη που είχε αποκομίσει.
Εν τούτοις, οι τιμές των μετοχών της εταιρείας συνέχισαν να αυξάνονται, επειδή η φούσκα βρισκόταν ακόμη στο μέσον της πορείας της. Οι φίλοι λοιπόν του Νεύτωνα, οι οποίοι δεν είχαν πουλήσει τις δικές τους μετοχές, γινόταν όλο και πιο πλούσιοι. Τελικά ο Νεύτωνας, μη μπορώντας να αντέξει την πίεση από τα διαφυγόντα κέρδη, αγόρασε ξανά μετοχές της ίδιας εταιρείας – σε πολύ ακριβότερες τιμές φυσικά και πολύ περισσότερες. Λίγο αργότερα όμως έσπασε η φούσκα, οι τιμές κατέρρευσαν και ο επιστήμονας υπέστη τεράστιες ζημίες. Όπως λέγεται δε είπε τα εξής:
«Μπορώ να υπολογίσω ακριβώς τις κινήσεις των πλανητών σε ολόκληρο το σύμπαν, αλλά είναι αδύνατον να υπολογίσω την ανθρώπινη τρέλα«.
Ολοκληρώνοντας, οφείλουμε να γνωρίζουμε πως στην πραγματικότητα ο κόσμος μας κατευθύνεται από το ακραίο, από το άγνωστο και από το μη αναμενόμενο – από το απρόβλεπτο καλύτερα. Από τη διαπίστωση αυτή, προκύπτει η ανάγκη να θεωρούμε το απρόβλεπτο ως σημείο εκκίνησης – όχι το φυσιολογικά αναμενόμενο.
Ειδικά στον τομέα της Οικονομίας, η οποία διέπεται από πάρα πολλούς παράγοντες, ασταθείς μεταξύ τους, κυριότερος ίσως των οποίων η συνισταμένη της συμπεριφοράς των ανθρώπων σε όλη την έκταση του πλανήτη, το απρόβλεπτο δεν είναι η εξαίρεση αλλά ο κανόνας - με αποτέλεσμα οι προβλέψεις να είναι κάτι περισσότερο από εξαιρετικά δύσκολες.
Είδηση: Το μεγαλύτερο συνταξιοδοτικό κεφάλαιο του πλανήτη, το ιαπωνικό, το οποίο διαχειρίζεται χρήματα της τάξης του 1,26 τρις $, σχεδιάζει να αυξήσει τις επενδύσεις του σε χρηματοπιστωτικά προϊόντα υψηλού ρίσκου. Ακριβώς για το λόγο αυτό η κυβέρνηση της χώρας τοποθέτησε σήμερα νέα μέλη στο ανώτατο επενδυτικό του συμβούλιο.
Το συγκεκριμένο συνταξιοδοτικό ταμείο, με χρήματα που ξεπερνούν το ΑΕΠ πολλών χωρών, προβλέπεται πως θα τοποθετηθεί σε μετοχές – ενώ μέχρι στιγμής το 60% των κεφαλαίων του ήταν επενδυμένο σε ιαπωνικά ομόλογα, το 12% σε ιαπωνικές μετοχές, επίσης 12% σε ξένες μετοχές, 11% σε ξένα ομόλογα και τα υπόλοιπα σε διάφορα άλλα προϊόντα.
Εάν όμως συμβεί πράγματι κάτι τέτοιο, αφενός μεν οι τιμές των μετοχών θα αυξηθούν, αφετέρου θα πρέπει να επέμβει η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας, για να σταθεροποιήσει την αγορά ομολόγων – τυπώνοντας ακόμη περισσότερα χρήματα και στέλνοντας το γεν στο ναδίρ.
analyst
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου