ΤΑ ΜΕΝΧΙΡ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΕΚΜΗΡΙΑ ΤΟΥ ΝΕΟΛΙΘΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Περί των Μενχίρ και των Ντολμέν της Ευρώπης και της Ελλάδος. Ο άστοχος όρος “προϊστορία”
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Είναι γεγονός ότι η Ιστορία έχει καταγραφεί κάπως συμβατικά σύμφωνα με τις εκτιμήσεις και τα συμφέροντα αρχαιολόγων, ιστορικών, πού είτε ηθελημένα είτε άθελα εξυπηρέτησαν πολιτικούς σκοπούς των χωρών τους, (Κάρλ Μπέλοχ, Φαλμεράϋερ, κλπ) πάραυτα η σκαπάνη των αρχαιολόγων πέραν του ότι φέρει στο φώς τεκμήρια της βαθειάς αρχαιότητος, καθίσταται αναγκαία και ικανή συνθήκη να επαναπροσδιορισθεί η βαθύτατη ιστορία του κόσμου....
και να βγεί από τον όρο «προϊστορία». Με τον τελευταίο αυτόν όρο πού είναι ύπουλος και ασφαλώς πλαστός καμουφλάρεται αληθής ιστορία λόγω άγνοιας των γεγονότων ή εκ του πονηρού για παραποίηση γεγονότων ώστε να μην αποκαλυφθούν αλήθειες.
Δίχως αμφιβολία ο λόγος είναι πολιτικός. Σε κάποιους δεν αρέσει η επαναφορά στο φώς ενός τεράστιου μέρους της ιστορίας χαμένου στα βάθη των αιώνων. Βαφτίζεται λοιπόν «προϊστορικό» για να υπάρχει το ελεύθερον της οιασδήποτε παραποίησης, αμφισβήτησης ή αλλοίωσης των γεγονότων. Γεγονότων πού θα απέδιδαν το απαιτούμενο γόητρο σε μιά χώρα εν προκειμένω στην Ελλάδα. Για το λόγο αυτόν «εξαφανίζονται» αληθινά τεκμήρια όπως ανθρώπινοι σκελετοί της «προϊστορίας» ή ακόμα και καταστρέφονται ώστε να υπάρχει το ελεύθερον της όποιας διαστρέβλωσης της ιστορίας μας. Αλήθεια γιατί πάντοτε στα αρχαιολογικά μουσεία (ιδιαίτερα τα ελληνικά) βλέπουμε τόσο λίγους σκελετούς των αρχαίων μας προγόνων; !!! Είναι δυνατόν όλες οι σαρκοφάγοι να ήσαν κενές οστών; !!!
Ο κόσμος είναι καιρός να ενημερωθεί ότι το βασικότερο αρχαιολογικό κριτήριο μιάς ανασκαφής είναι ο ίδιος ο άνθρωπος και συνεπώς ο σκελετός του! Η Γή, ιδιαίτερα η ελληνική, είναι «ταμιευτήριο ιστορίας ακλόνητο» πού όμως έχει βιαιοπραγηθεί άπειρες φορές.
Στο έδαφός της είναι θαμένοι θησαυροί ανεκτίμητοι συνοδευόμενοι από πλήθος προγονικών μας σκελετών.
Όποιος νομίζει ότι η Ιατρική είναι ανεξάρτητη από την Ιστορία (όπως άστοχα μου έγραψε κάποιος προπετής αναγνώστης), βρίσκεται βαθειά νυχτωμένος! Η ιατρική μπορεί και πρέπει να απαντήσει σε αρχαιολογικού τύπου απορίες πού αφορούν πλήθος κτερισμάτων και όχι μόνον σκελετών. Φερειπείν στην γειτονική μας Ιταλία διαπρεπείς ιατροί ανατομοπαθολόγοι καλούνται για την εκτίμηση οστών αγίων αλλά και ιστορικών προσώπων ώστε να διαπιστωθεί τόσο το αίτιο του θανάτου τους, η ηλικία τους και από τη σύσταση των οστών τους να τεκμηριωθεί με τι σιτίζονταν.
Πέραν αυτού μιά επιστημονική επισκόπηση των σκελετών αποκλείει σκόπιμα ψευδή στοιχεία πού κατόπιν κατοχυρώνονται σαν «καθεστώς» αλλά περισσότερο ακόμα δίνει την αληθή ταυτότητα η μή σύμφωνα αλλά και σε συνάρτηση με τα γραπτά μνημεία. Έτσι για παράδειγμα έγιναν ανατομοπαθολογικές μελέτες σκελετών αγίων όπως του Πορτογάλου Αγίου Αντωνίου Πολιούχου της Πάδουας στη βόρειο Ιταλία από το διακεκριμένο καθηγητή του Πανεπιστημίου της Πάδουας Δόκτωρα Vito Terribile Wiel Μarin ανατομοπαθολόγο (ο οποίος εκλήθη κατ’επανάληψιν για πλήθος παρομοίων μελετών) και εξακολουθεί να είναι έξοχος καθηγητής και οι διαλέξεις του να είναι πράγματι μαγευτικές (υπήρξε δάσκαλος του γράφοντος). Ο ίδιος ιταλός επιστήμονας διερεύνησε τα οστά στη σαρκοφάγο του Αντήνωρος, συμπολεμιστού του τρωϊκού Έκτορος, και φίλου του Αινεία, ο οποίος αντίθετα με τον Αινεία πού έμεινε στο Λάτιο, ανέβηκε βόρεια και έκτισε το Παταύϊον ή Πάδουα από το όνομα του ποταμού Πάδου πού διασχίζει τη περιοχή.
Ο Αντήνωρ έκτισε λοιπόν την Αντηνορία αλλά επικράτησε το όνομα της Πάδουας. Ο Τρωϊκός Πολιτισμός συνεχίστηκε έτσι στη γή της ιταλικής χερσονήσου μετά την καταστροφή της ομηρικής Τροίας. Παρόμοιες σκελετικές έρευνες έγιναν και στο Βατικανό στα οστά του Αποστόλου Λουκά, κλπ. Συνεπώς οι ιατροί δεν αποτελούν στοιχείο ξένο ως πρός την ιστορία και θα πρέπει επιτέλους ο ανημέρωτος κόσμος να πάψει να τους ταυτίζει μόνον ως πρεσβευτές της θεραπείας και μόνον! Οι ιατροί μπορούν να απαντήσουν σε πλήθος ερωτημάτων και θα έπρεπε η καθυστερημένη πολιτεία μας (συνιστάμενη από άπειρους ανθρώπους πού αναλαμβάνουν θέσεις με κομματικά κριτήρια) να τους χρησιμοποιήσει και για άλλους σημαντικούς σκοπούς πού θα προωθούσαν την τουριστική και γνωσιολογική οικονομία της χώρας.
Αλήθεια πόσοι τουρίστες δεν θα έρχονταν εδώ για να δούν τέτοια τεκμήρια πού δυστυχώς στη χώρα μας στα μουσεία εκτίθονται μοναχά αγγεία, θραύσματά τους κλπ, πού ο επισκέπτης αρχίζει να βαριέται και «τρέχει γρήγορα» καθώς οι γνώσεις πού αποκομίζει από τις βιτρίνες πού τα φιλοξενούν δεν του κινούν το ζωηρό ενδιαφέρον πού θα έπρεπε. Αυτό γίνεται γιατί στην Ελλάδα βασιλεύει μιά μονόχνωτη και μονολιθική αντίληψη ότι τα επαγγέλματα δεν αρθρούνται μεταξύ τους αλλά είναι ανεξάρτητα! «Ο ιατρός ασχολείται με τη θεραπεία», «ο πολιτικός μηχανικός με γέφυρες», ο «στρατιωτικός με τα όπλα», ουαί και αλλοίμονο εάν κάποιος από αυτούς «ξεφύγει» από το υποτιθέμενο επάγγελμά του!
Έτσι σήμερα στην Ελλάδα έχουμε ολόκληρες τάξεις ανθρώπων επιστημόνων «ευνουχισμένων» στο περιορισμό της άσκησης του αντικειμένου τους. Το προϊόν αυτής της σαθρής αντίληψης είναι η οπισθοδρομικότητα πού οι υποστηρικτές της δεν αντιλαμβάνονται γιατί αυτή υπάρχει! Πλήθος σημαντικών πεδίων και χώρων μένει ανεκμετάλλευτο και χιλιάδες θέσεις εργασίας χάνονται με αποτέλεσμα τον οικονομικό μαρασμό της χώρας. Αυτό το αξιόποινο γεγονός γίνεται μοναχά στην Ελλάδα και στις υποανάπτυκτες χώρες (υποανάπτυκτες λόγω λανθασμένων αντιλήψεων και όχι λόγω οικονομικής ανημπορίας)! Ποτέ στη Φιλοσοφοκινούμενη Δυτική Ευρώπη!
Με αυτό το σκεπτικό θα έπρεπε η «προϊστορική» πόλη των Μυκηνών να ανήκει στα ακατανόητα κι όχι να προωθηθεί στα πλαίσια της τεκμαρτής ιστορίας. Ο αγροτικός πολιτισμός των Μυκηνών αποτέλεσε κραταιά αρχαιοελληνική αυτοκρατορία πού την σέβονταν οι Χετταίοι πού αποκαλούσαν του μυκηναίους αχαιούς «Αχιγιάβα» και οι Αιγύπτιοι πού τους αποκαλούσαν «Αχαϊβάσα». Η αυτοκρατορία αυτή λοιπόν ήλθε σε σύγκρουση με την Τρωϊκή ελληνική αυτοκρατορία στα πλαίσια ενός εμφυλίου πολέμου για το ποιός θα επικρατήσει στη κυριαρχία και εκμετάλλευση της περιοχής.
Με τον όρο «προϊστορικός» διάφοροι πονηροί προσπαθούν να καπηλευτούν πολιτισμούς του ελλαδικού χώρου τάχα ως «μη ελληνικούς» ώστε να τους προσαρτίσουν στη δική τους ιστορία (αφού δεν είχανε ποτέ, ειδικά βοσκοί της μέσης ανατολής πού έδωσαν και παγκόσμιο Θεό στην Υφήλιο!). Αυτό επιτυγχάνεται με το «ακατανόητο του όρου προϊστορία», όμως μας αποκρύπτουν τα σκελετικά τεκμήρια των προϊστορικών μας πολιτισμών πού κοίτα να δείς είναι όλα κρανία δολιχοκέφαλα αδιάσειστο τεκμήριο της ελληνικότητάς τους!
Όπως το πάνε και με επιτυχία μάλιστα μεγάλη, οι νεώτεροι έλληνες δεν θα γνωρίζουν σε λίγο ούτε ελληνικά και ίσως αργότερα πολύ σύντομα να ονομαστούν τα ελληνικά «μεσανατολική γλώσσα των ιουδαίων πού μετανάστευσαν στην Ελλάδα και έσπειραν πολιτισμό ελεύθεροι από τον αιγυπτιακό ζυγό πού υπέστησαν για 400 χρόνια»! Βεβαίως εμείς αφελής λαός λόγω αγραμματοσύνης πού εκτρέφεται στα καφενεία θα τους χειροκροτήσουμε κιόλας την ώρα πού θα καταληστεύουν με την άδειά μας τα ιερά μας κτερίσματα των «προϊστορικών» μας πολιτισμών ανφισβητουμένων σήμερα ως ελληνικών υπό το πρόσχημα του όρου «προϊστορία».
Υπήρξε όμως Προϊστορία στην Ελλάδα; Με την υγιή ερμηνεία του όρου, ναί υπήρξε! Υπήρξε εδώ και πέραν των 60 χιλιάδων ετών και με το διάστημα αυτό εννοούμε γραπτά μνημεία και υλικά τεκμήρια λαξευμένα σε πέτρα από άνθρωπο, έναν έλληνα άνθρωπο πρόγονό μας! Βεβαίως το χρονικό αυτό διάστημα είναι τόσο μεγάλο πού ακόμα και οι πέτρες λειώνουν και εξαφανίζονται. Έτσι μοναχά για ένα διάστημα 13 χιλιάδων ετών υπάρχουν λεξευμένες πέτρες άριστα διατηρημένες και μάλιστα κάπως «πρωτόγονα καλλιτεχνημένες». Αυτές αποκαλούνται Μενχίρ από τους αρχαιολόγους και έτσι ονομάζονται κι από τους ιστορικούς. Στην Ελλάδα θεσμικά υφίστανται τέσσερα μενχίρ χρονολογημένα με ραδιενεργό άνθρακα στο 6000 με 7000 π.Χ.

Πάνω αριστερά: Μενχίρ πού ανακαλύφθηκε στο χωριό Σέσκλο της Θεσσαλίας περίπου του 6000 π.Χ. Αναπαριστά γυναικεία μορφή. Οι διάφοροι ερμηνευτές μας την παρουσιάζουν σαν «αγροτική Θεά της γονιμότητος», όμως πρέπει να τονισθεί η αξία και η θέση της γυναίκας στις «πρωτόγονες» αυτές κοινωνίες πού έθεσαν τη γυναίκα σε κεντρικό ρόλο και ρυθμιστή της κοινωνίας. Δεν είχε θρησκευτικό ρόλο όπως προσπαθούν να μας πείσουν αλλά κοινωνικά ελεύθερο σε αντίθεση με τους λαούς της μέσης ανατολής πού απαξίωσαν το γυναικείο ρόλο. Πάνω δεξιά: Μενχίρ από τη Barbagia της νήσου Σαρδηνίας πού αναπαριστά πολεμιστή.

Πάνω αριστερά: Μενχίρ της μεγαλιθικής εποχής από τη Filitosa της Κορσικής. Πάνω δεξιά: Συστάδα Μενχίρ στο Κέσγουϊκ της Ιρλανδίας.

ΤΟ ΤΡΙΛΙΘΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΩΝ ΜΕΝΧΙΡ ΚΑΙ ΤΩΝ ΝΤΟΛΜΕΝ
Οι πρωτόγονοι άνθρωποι ήσαν δέσμιοι και επηρεάζονταν πολύ από το περιβάλλον τους. Συνεπώς γι αυτούς τα φυσικά φαινόμενα αποτελούσαν θεϊκές δυνάμεις με υπεράνθρωπες δυνατότητες πού μπορούσαν να επηρεάσουν το τοπίο πού τους φιλοξενούσε. Γι αυτό σαν πρώτη μορφή θρησκείας υπήρξε η λατρεία της φύσης, ενώπιον της οποίας οι άνθρωποι ήσαν ανίσχυροι. Για να τιμήσουν τη φύση λοιπόν, αποφάσισαν να μετατοπίσουν μεγάλους ογκόλιθους και να τους καρφώσουν κάθετα στο έδαφος, διαμορφώνοντας πολλές σειρές με αυτούς.
Αυτό το σύστημα αναφερόταν επίσης στη λατρεία των νεκρών. Αυτοί οι ογκόλιθοι ονομάστηκαν Μενχίρ. Από το Μενχίρ ξεκίνησε η κατασκευή των Ντολμέν, άλλως εκείνες οι κατασκευές πού ακολουθούσαν ένα συγκεκριμένο σύστημα, το τριλιθικό σύστημα, όπως αυτό του Stonhenghe στη Νότιο Αγγλία όπου υπάρχουν πολλά Ντολμέν τοποθετημένα σε κύκλο κατά τρόπο συγκεκριμένο σύμφωνα με τη θέση του Ηλίου και των άστρων. Αυτό το σύστημα κατόπιν χρησιμοποιήθηκε για τη κατασκευή των πρώτων οικιών.
ΤΑ ΦΥΣΙΚΑ ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ

Το πρόβλημα της κατοικίας ετέθη στον πρωτόγονο άνθρωπο ίσως όταν αναγκάστηκε να απορρίψει τα φυσικά καταφύγια πού αρχικά τον εξυπηρετούσαν ως κατοικίες, δηλαδή θάμνοι, δένδρα με κοιλότητες, τρύπες στη γή και κυρίως σπηλιές και τρώγλες ή πιό απλά ογκόλιθοι πού προέξεχαν και αντιστέκονταν σε ένα εμπόδιο όπως ο αέρας και η βροχή.
Αναγκασμένος συνεχώς να μετακινείται για να ακολουθεί τα θηράματά του, ψάχνοντας πιό φιλόξενες περιοχές ή αργότερα πιό πλούσιους βοσκοτόπους για τα ζώα του, ο προϊστορικός άνθρωπος βρέθηκε στην ανάγκη να προμηθευτεί ένα μέσον πού δεν εξαρτάτο εντελώς από τις απρόβλεπτες κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες των διάφορων τοποθεσιών και πού θα προσέφερε προστασία από τον άνεμο και από τη βροχή πού άλλο δεν ήταν από τη φωτιά! Θα έπρεπε λοιπόν ένα νέο καταφύγιο να είναι κατασκευάσιμο πολύ απλά με στοιχειώδη εργαλεία και με υλικά διαθέσιμα καθώς το μεγαλύτερο μέρος των πρωτογόνων λαών ήταν νομαδικό, οπότε το καταφύγιο απαιτείτο να κατασκευάζεται κατά τρόπο ώστε να λύεται και να μεταφέρεται εύκολα. Λόγω αυτής της απαίτησης της νομαδικής ζωής φαίνεται ότι γεννήθηκε η προϊστορική καλύβα.
ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΟΙΚΙΕΣ ΑΠΟ ΠΕΤΡΑ
Στη νεολιθική εποχή ο άνθρωπος καθίσταται παραγωγός τροφής και καθιστικός. Γεννώνται η καλλιέργεια, η κτηνοτροφία, η ύφανση με φυτικές ίνες και η κεραμική. Δεν έχει πλέον ανάγκη να μετακινείται συνεχώς όπως έκαναν οι προϊστορικοί κυνηγοί πού ακολουθούσαν τα θηράματα κατά τη διάρκεια των εποχιακών μεταναστεύσεων. Οι κοινότητες των γεωργών μπορούσαν να ζήσουν μόνιμα στην ίδια τοποθεσία.
Γεννήθηκαν έτσι τα μόνιμα χωριά πού διαμορφώθηκαν από καμμιά δεκαριά σπίτια και κατοικούμενα από λίγες εκατοντάδες άτομα. Τα πρώτα χωριά διαμορφώθηκαν εκεί όπου υπήρχαν οι κοιλάδες των μεγάλων ποταμών στην Ινδία, στην Εγγύς Ανατολή, στη Βόρειο Αφρική. Εδώ η σταθερή διαθεσιμότητα των νερών εξασφάλιζε μιά άφθονη συλλογή εντελώς διαφορετική από εκείνη πού εξαρτάτο από τις ασταθείς βροχές. Σε αντίθεση με αυτές τις περιοχές η δυτική Μεσόγειος άργησε να εισέλθει στην ιστορία και στην Ιταλία οι πρώτες εγκαταστάσεις ανάγονται σε πολλές χιλιετηρίδες μετά την εμφάνιση της Νεολιθικής εποχής στην Εγγύς Ανατολή.

Κτερίσματα νεολιθικών τάφων, όπλα και εργαλεία κατασκευασμένα από οστά. Το ίδιο το ανθρώπινο σώμα αποτέλεσε στοιχείο άμυνας και πολιτισμού των πρωτογόνων πρόγονών μας. Αριστερά, σκελετός νεολιθικού έλληνα με σαφέστατο δολιχοκέφαλο κρανίο. (Αρχαιολογικό Μουσείο Ναυπλίου). Δύο από τα τέσσερα μενχίρ της Ελλάδος βρίσκονται στην προαίθουσα του αρχαιολογικού αυτού μουσείου και χρονολογούνται γύρω στο 6000 π.Χ.

Τέθριππο αρχαιοελληνικό άρμα της πρώϊμης αρχαϊκής περιόδου (σε μελανόμορφο αγγείο). Με την εμφάνιση του τέθριππου άρματος καταξιώνονται οι κοινωνικές τάξεις της ελληνικής Πόλης-Κράτους.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Είναι η νεολιθική εποχή μιά περίοδος ανόδου της προόδου του αθρώπου για πρώτη φορά στη γή σε συνάρτηση με την αύξηση των ελικώσεων του εγκεφάλου όπως διαφαίνεται από τα σκελετικά ευρήματα; Θα μπορούσε να είναι μια προοδευτική έκπτωση κάποιου μεγάλου πολιτισμού πού έσβησε; Μήπως μιά αναγέννηση ενός κατασταλμένου πολιτισμού πού παρήκμασε και εξαφανίστηκε; Ο πολιτισμός της λαξευτής πέτρας πάει βαθύτερα ακόμα στο χρόνο χωρίς να εξηγεί ευρήματα κάτω από τη γή, όπου εμφανίζονται ατελείωτες στοές από ασβεστόλιθο τόσο στη λατινική Αμερική όσο και στη Τουρκία αλλά και στις Ινδίες. Αληθινοί λαβύρινθοι. Αδιευκρίνιστος ο χρόνος κατασκευής τους. Υπάρχουν όμως γραπτά μνημεία όπως το μεγάλο ινδικό έπος Μαχαμπαράτα ένα ποίημα παλαιότερο του Ομήρου με 98 χιλιάδες στίχους όπου περιγράφονται απίστευτα γεγονότα πού έλαβαν χώρα σε αμνημόνευτο χρόνο αλλά και πού δικαιολογούν τις υπόγειες αυτές στοές.
Ήπειροι καταποντίστηκαν και Ήπειροι ανέδυσαν από τη θάλασσα πολλές φορές στις τεράστιες γεωλογικές αλλαγές πού έλαβαν χώρα στο πλανήτη μας. Είναι εύλογο λοιπόν πόσοι πολιτισμοί χάθηκαν. Πολιτισμοί ανθρώπων και φυλών πού έσβησαν από το χάρτη! Προφανώς ο «νεολιθικός πολιτισμός» όπως θέλουν να τον ονομάζουν αποτελεί απόρροια κάποιου ίχνους άλλου πολιτισμού πού ναί μεν χάθηκε όμως έμεινε στη μνήμη των επομένων γενεών πού γλύτωσαν τον αφανισμό. Η εξέλιξη του εγκεφάλου σε όγκο αλλά και σε ελικώσεις πάει pari passu με την αναπροσαρμογή του ανθρώπου στις νέες συνθήκες της γής. Είναι το περιβάλλον πού διαμορφώνει τις εγκεφαλικές ελικώσεις. Όσο περισσότερες, τόσο μεγαλύτερος και ο δείκτης ευφυΐας. Διότι το περιβάλλον αναγκάζει τον άνθρωπο να σκεφθεί και να προσαρμοστεί στους «νόμους της φύσεως». Γιατί όμως ο άνθρωπος να μην αλλάξει τη φύση αφού και το περιβάλλον είναι αναπλάσιμο; Ο χρόνος θα το δείξει! Ένα είναι βέβαιο ότι εάν αυτό γίνει, οι έλληνες θα είναι από τους πρωτοστάτες της μεγάλης αλλαγής. Θα πρέπει λοιπόν με αυτή τη λογική οι ιστορικοί, οι αρχαιολόγοι, οι ιατροί, οι γεωλόγοι, κλπ να μεταθέσουν το χρόνο της «ιστορίας» βαθύτερα στο παρελθόν απεγκλωβίζοντας τον από το «προϊστορικό» πρότυπο. Δεν είναι τυχαίο εξ άλλου ότι τα δολιχοκέφαλα κρανία ανήκαν σε ανθρώπους πού πρώτοι εξέφρασαν τον έναρθρο λόγο.
Μάλιστα τον αποτύπωσαν και με γραφή. Στην Ελλάδα εμφανίστηκαν όντως οι πρώτες γραφές (ιερογλυφικά της μινωϊκής περιόδου, οι γραμμικές γραφές άλφα και κατόπιν βήτα, η αρχαϊκή γραφή, κλπ. Όλες τους με φωνήνετα και σύμφωνα! Αντίθετα στη μέση ανατολή εμφανίστηκαν μόνο γλώσσες με σύμφωνα. Τα φωνήεντα εκεί ήσαν άγνωστα και αυτός πού έκανε ανάγνωση έπρεπε να βάλει μόνος του τα φωνήνετα στα σύμφωνα πού διάβαζε. Τέτοιες γλώσσες είναι από την αρχαιότητα οι σημιτικές των Σουμερίων, Εβραίων, κλπ. Την ίδια περίοδο σε άλλες περιοχές της γής ο προφορικός λόγος ήταν ακόμα άγνωστος. Προφανώς το περιβάλλον είναι καταλυτικό σε αυτή την ιδιότητα του ανθρώπου.
Ραφαήλ Διαμαντής
http://olympia