20 Φεβρουαρίου 1822. Ἡ Ναυμαχία τῶν Πατρῶν

Στὶς 24 Ἰανουαρίου τοῦ 1822 ὁ ὀθωμανικὸς στόλος, ὑπὸ τοῦ ἀντιναυάρχου Καρᾶ Πεπὲ Ἀλῆ πασσᾶ, ἐξῆλθε τοῦ Ἑλλησπόντου μὲ προορισμὸ τὶς νότιες περιοχὲς τῆς Ἑλλάδος, ὅπου ἡ ἐπανάστασις φούντωνε. Μαζὺ μὲ τὸν Καρᾶ Πεπὲ Ἀλῆ ἦταν καὶ ὁ ὑποναύαρχος Γιβλαρτὰρ πασσάς, ποὺ ἀργότερα ἀνέλαβε τὴν ἡγεσία στὸν στόλο τοῦ Ἰμπραῆμ πασσᾶ....

Ὁ στόλος ἀποτελεῖτο ἀπὸ πενῆντα ἕξι ὁπλιταγωγὰ πλοῖα, συνοδευόμενα ἀπὸ τέσσερις κορβέτες, τρεῖς φρεγάτες καὶ ὀκτὼ δίκροτα. Ἐπὶ τῶν ὁπλιταγωγῶν, ἐκτὸς ἀπὸ τὰ ἄφθονα πολεμοφόδια, ἐπέβαιναν τέσσερις χιλιάδες πολεμισταί, ἀπὸ τὴν Μικρὰ Ἀσία, ὑπὸ τὴν διοίκησιν τοῦ Καρᾶ Μεχμὲτ πασσᾶ.
Στόχος τοῦ στόλου ἦταν ὁ ἀνεφοδιασμὸς τῶν πολιορκουμένων, ἐκ τῶν ἑλληνικῶν δυνάμεων, φρουρίων τῆς Πελοποννήσου, ἀλλὰ καὶ ἀποβατικὲς ἐπιχειρήσεις, πρὸς ἀπασχόλησιν τῶν ἐπαναστατῶν, ἔως τῆς ὁλοκληρώσεως τῶν προετοιμασιῶν γιὰ τὴν μεγάλη ἐκστρατεία ποὺ ἑτοιμάζετο στὴν Θεσσαλία.
Πρὸ τῆς ἀναχωρήσεως τοῦ στόλου ὁ Τοῦρκος ναύαρχος προσπάθησε νὰ ἀνακτήσῃ τὸ φρούριον τῆς Μονεμβασίας ἀπὸ τοὺς Ἕλληνες, διὰ τῆς ἐξαγορᾶς, πρὸ κειμένου νὰ τὸ χρησιμοποιήσῃ ὡς βάσιν τῶν ἐπιχειρήσεών του. Ἐμισθώθη Ἕλλην πλοίαρχος, μὲ γολέττα, ποὺ μετέφερε σίτον, ὑπὸ γαλλικὴ σημαίαν, ποὺ ἔφθασε στὴν Μονεμβασία, παραδίδοντας στὸν φρούραρχο Τζαννετάκη ἔγγραφα ἐκ μέρους τῶν Τούρκων. Ὁ Τζαννετάκης ἐδήμευσε τὴν γολέττα καὶ ἐνημέρωσε τὴν κυβέρνησιν, ἡ ὁποία ἔλαβε ἐπὶ πλέον μέτρα ἀσφαλείας γιὰ τὴν ἀσφάλειαν τῆς Μονεμβασίας.
Στὸ μεταξὺ ἤδη ἀγγλικὸ πλοῖο εἶχε ἐπιχειρήση νὰ ἀνεφοδιάσῃ τὸ φρούριον τοῦ Ναυπλίου, τὸ ὁποῖον ἀκόμη κρατοῦσαν ὀθωμανοί.
Πρὸς τοῦτο κατεύθασαν στοὺς Μύλους δύο πλοῖα, ἕνα ἀγγλικὸ κι ἕνα γαλλικό, ἀπαιτώντας ἀπὸ τὴν κυβέρνησιν νὰ ἐπιστραφοῦν τὰ πλοῖα μὲ τὸ φορτίο τους.
Στὶς 26 Ἰανουαρίου ὁ τουρκικὸς στόλος ἐπέρασεν ἔξω ἀπὸ τὰ Ψαῤῥᾶ, ὅπου ὁ μικρὸς στόλος τῆς νήσου τὸν ἀνέμενε, μὲ στόχο νὰ πυρπολύσῃ κάποια πλοῖα του, κάτι ποὺ δὲν ἐπετεύχθη.
Ὁ ἑλληνικὸς στόλος, στὸ μεταξύ, προετοιμάζετο πυρετωδῶς.
Στὶς 27 Ἰανουαρίου ὁ στόλος ἐθεάθη ἀνοικτὰ τῆς Ὕδρας καὶ συνέχισε πρὸς τὴν Μονεμβασία, ἀπὸ ὅπου δὲν ἔλαβε τὰ ἀναμενώμενα σημάδια, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ἐξακολουθήσῃ τὸν πλοῦν του πρὸς τὴν Μεθώνη, ἀνεφοδιάζοντάς τη καὶ κατηυθύνθη πρὸς τὸ Νεόκαστρον, ὅπου ἔφθασε στὶς 30 Ἰαναουρίου.
Στὸ Νεόκαστρον  ὑπῆρχαν ἐλάχιστες ἑλληνικὲς δυνάμεις. Ἀρκετοὶ ἀπὸ τὴν φρουρὰ ἐγκατέλειψαν, στὴν θέα τοῦ στόλου τὸ φρούριον, πανικόβλητοι. Παρέμειναν ἐλάχιστοι ὑποστηρικτές του, μεταξὺ αὐτῶν καὶ ὁ φιλέλλην στατηγὸς Νόρμαν μὲ σαράντα ἐπίσης φιλέλληνες, ποὺ εἶχε φθάση μόλις λίγες ἡμέρες πρίν.
Γνώστης τῆς χρήσεως τῶν πυροβόλων ὁ Νόρμαν κατάφερε νὰ ἀποκρούσῃ τὸν στόλο τῶν ὀθωμανῶν, μὲ ἀποτέλεσμα οἱ ὀθωμανοὶ νὰ ἀποχωρήσουν πρὸς τὴν Ζάκυνθο, ὅπου ἔφθασαν στὶς 2 Φεβρουαρίου, εὐμενῶς ὑποδεχόμενοι ἀπὸ τοὺς Ἄγγλους.
Στὸ μεταξὺ ἤδη ὁ ἑλληνικὸς στόλος ἦταν ἐν πλῷ.
Πρῶτοι οἱ Ψαῤῥιανοί, στὶς 30 Ἰανουαρίου, μὲ δεκαέξι πλοῖα, ὑπὸ τὸν Ἀποστόλη Νικολῆ, ξεκίνησαν νὰ ἑνωθοῦν μὲ τὰ ὑπόλοιπα ἑλληνικὰ πλοῖα, γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τὴν νέα ἀπειλή.
Στὶς 10 Φεβρουαρίου ἐξέπλευσαν καὶ οἱ στόλοι τῶν Σπετσῶν, μὲ εἴκοσι πλοῖα καὶ ναύαρχον τὸν Γκίκα Τσούπαν καὶ τῆς Ὕδρας, μὲ εἰκοσιέξι πλοῖα καὶ ναύαρχον τὸν Ἀνδρέαν Βῶκου Μιαούλην.
Λίγες ἡμέρες μετά, ἀνοικτὰ τῆς Μεσσήνης, διεμοιράσθη μεταξύ των φορτίον πυρίτιδος, ποὺ ἀπέστειλε ὁ Βαρβάκης. Ἐκεῖ, ἀπὸ τοὺς «προσκόπους» (ναυτικὲς σκοπιές) ἔμαθαν πὼς ἤδη ὁ τουρκικὸς στόλος εὑρίσκετο ἀγκυροβολημένος ἐντὸς τοῦ λιμένος τῶν Πατρῶν.
Στὶς 15 Φεβρουαρίου οἱ τρεῖς στόλοι συνηντήθησαν μεταξὺ Ζακύνθου καὶ Ἠλείας, ὅπου ἔγινε συμβούλιον καὶ ἀπεφασίσθη, κατόπιν προτάσως τοῦ Βώκου, ἡ ἀναζήτησις τοῦ τουρκικοῦ στόλου καὶ ἡ κοινὴ ἐπίθεσις. Ἡ πρώτη φορὰ στὴν πραγματικότητα ποὺ οἱ τρεῖς στόλοι θὰ ἐπιχειροῦσαν ἀπὸ κοινοῦ κατὰ τῶν Τούρκων, ἐφ’ ὅσον ἔως τότε μόνον ἀπομονωμένες ἐνέργειες εἶχαν συμβῆ. Σὲ αὐτὸ τὸ συμβούλιον ἀπεφασίσθη ἡ ἀνάθεσις τῆς ναυαρχίας στὸν Βῶκο-Μιαούλη.
Ἀμέσως μετὰ ἐστάλησαν δύο πλοιάρια πρὸς ἀναζήτησιν τῆς ἀκριβοῦς τοποθεσίας τοῦ ὀθωμανικοῦ στόλου, γιὰ νὰ βεβαιώσουν ἐπίσης πὼς εὐρίσκετο ἐντὸς τοῦ λιμένος τῶν Πατρῶν.
Ὁ ἑλληνικὸς στόλος ἐξηκολούθησε τὸν πλοῦν του πρὸς τὸν Πατραϊκὸ κόλπο, ἀλλὰ ἐξέσπασε τρικυμία καὶ  κατόπιν πολλῶν δυσκολιῶν κατέφυξε στὸν λιμένα τοῦ Μεσολογγίου.
Στὶς 19 Φεβρουαρίου συνεκροτήθη νέον συμβούλιον, μὲ ὅλους τοὺς πλοιάρχους παρόντες, ὅπου ἀπεφασίσθη ἡ ἐπομένη ὡς ἡμέρα ναυμαχίας. Οἱ προετοιμασίες ὁλοκληρώθησαν καὶ τὴν χαραυγὴν τῆς 20ης Φεβρουαρίου τοῦ 1822 ὁ στόλος ξεκίνησε πρὸς τὴν Πάτρα. Ὁ καιρὸς ἦταν ἤδη ἄσκημος, καὶ χειροτέρευε ὅσο κυλοῦσε ἡ ὥρα, ἡ θάλασσα τρικυμιωδης καὶ  δυνατοὶ ἄνεμοι ἐμπόδιζαν τὴν πορεία τῶν πλοίων. Ἦταν δὲ τόσο δυσμενεῖς οἱ καιρικὲς συνθῆκες, ποὺ τὰ τουρκικὰ πλοῖα δὲν διεκρίνοντο, ἀκόμη κι ὅταν ὁ Ἡνωμένος Ἑλληνικὸς στόλος ἔφθασε στὴν εἴσοδο τοῦ λιμένος.
Οἱ Τοῦρκοι ἀνύποπτοι, λόγῳ τῆς κακοκαιρίας, ἀλλὰ καὶ διότι δὲν ἐφαντάζοντο πὼς μικρότερα σκάφη θὰ τολμοῦσαν νὰ ἐπιτεθοῦν στὰ πάνοπλα μεγάλα πολεμικά τους, ἀντελήφθησαν τὰ ἑλληνικὰ πλοῖα πολὺ ἀργά. Τότε ἐδόθη ἐντολὴ ἀπὸ τὸν Τοῦρκο ναύαρχο νὰ σηκωθοῦν οἱ ἄγκυρες καὶ νὰ ἐξέλθουν τοῦ λιμένος τὰ τουρκικὰ πλοῖα, ἀλλὰ ἦταν τέτοιος ὁ πανικός, ἰδίως μετὰ τὴν παράτολμη εἴσοδον τοῦ Βώκου καὶ τοῦ Λάμπρου ἐντὸς τοῦ λιμένος, μὲ τὰ πλοῖα τους, ποὺ μὲ μπαλτάδες καὶ τσεκούρια ἔκοβαν τὰ σκοινιά.
Ὁ Βῶκος δὲν περίμενε νὰ προετοιμασθοῦν γιὰ ἄμυνα οἱ Τοῦρκοι. Μὲ τὴν εἴσοδόν του στὸν λιμένα διέταξε κανονιοβολισμοὺς κατὰ τῶν δύο μεταλυτέρων πλοίων τοῦ ἐχθροῦ. Ἡ μία φρεγάτα τῶν Τούρκων κατάφερε νὰ διαφύγῃ ἀλλὰ ἡ ἄλλη ἐδέχθη ἀποκλειστικῶς τὰ πυρὰ τοῦ Βώκου καὶ τοῦ Λάμπρου, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ ὑποστῇ μεγάλες καταστροφὲς καὶ μὲ πολλοὺς νεκροὺς καὶ τραυματίες.
Στὸ μεταξὺ κατέφθασαν μερικὰ ἀκόμη Ἑλληνικὰ πλοῖα καὶ ὁ πανικὸς ἐπεκράτησε στὰ τουρκικὰ πλοῖα, ποὺ διετάχθησαν νὰ ἐξέλθουν τοῦ λιμένος γιὰ νὰ προστατευθοῦν, ἀλλὰ εὑρέθησαν νὰ βάλλονται ἀπὸ  κάθε πλευρά.
Ἕξι ὁλόκληρες ὦρες κράτησε ἡ ναυμαχία, ποὺ μαζὺ μὲ τὴν θαλασσοταραχὴ ἔδιδε μίαν τρομακτικὴ εἰκονά στὸν λιμένα τῶν Πατρῶν.
Τὸ πλοῖον τοῦ Ἰωάννου Γ.  Κούτση ἦταν τὸ μόνον ποὺ ἐκινδύνευσε ἀπὸ τὰ ἑλληνικά. Ὁ Κούτσης κατέφθασε 90 λεπτὰ μετὰ τὴν ἔναρξιν τῆς ναυμαχίας καὶ στοχοποίησε μεγάλο τουρκικὸ πλοῖο, τὸ ὁποῖον μὲ τὰ πυρά του ἐπροξένησαν πολλὰ ῥήγματα στὸ πλοῖοντοῦ Κούτση, ὁ ὁποῖος ὅπως δὲν ἤθελε νὰ ἐγκαταλείψῃ τὸν ἀγῶνα, παρὰ τὶς κραυγὲς τοῦ Μανώλη Τομπάζη, ποὺ ἔβλεπε τὸν κίνδυνο ἀπὸ τὸ πλοῖο του.
Ὁ Κούτσης περέμεινε ἔως τὸ πέρας τῆς ναυμαχίας.
Ὁ τουρκικὸς στόλος κατάφερε τελικῶς νὰ ἐξέλθῃ τοῦ λιμένος καὶ νὰ κατευθυνθῇ, καταδιωκόμενος ὑπὸ τοῦ ἑλληνικοῦ, πρὸς τὴν Ζάκυνθο, ποὺ οἱ …«φίλοι» μας οἱ Ἄγλλοι θὰ τοῦ παρεῖχαν τὴν ἀσφάλεια ποὺ ἀναζητοῦσε.
Δύο τουρκικὰ πλοῖα, ὑπὸ τὸ κράτος τοῦ πανικοῦ, ἔπεσαν στὰ ῥηχά, πρὸς τὸ λοιμοκαθαρτήριον.
Ὁ ὑπόλοιπος τουρκικὸς στόλος ἐδέχθη πυρὰ ἀπὸ ἀγγλικὰ καὶ αὐστριακὰ πλοῖα, ποὺ δὲν ἐννόησαν πὼς τὰ βιαίως εἰσερχόμενα στὸν λιμένα τῆς Ζακύνθου πλοῖα, ἦσαν φιλικά.
Ὁ  ἑλληνικὸς στόλος περιέπλεε γιὰ δύο ἡμέρες ἔξω ἀπὸ τὴν Ζάκυνθο, ἀναμένοντας τὴν ἔξοδον τοῦ τουρκικοῦ στόλου εἰς μάτην. Τελικῶς κατέπλευσεν στὸ Κατάκωλον γιὰ ἀνεφοδιασμό.
Στὶς 13 Μαρτίου ἀγγλικὸ πλοῖον κατέφθασε γιὰ νὰ δηλώσῃ τὴν «οὐδετερότητα» τῆς Ἀγγλίας καὶ τὴν «μὴ ἀνοχή της σὲ ἐπιχειρήσεις ἐντὸς τοῦ Ἰονίου Πελάγους». Κατόπιν τούτου τὰ ἑλληνικὰ πλοῖα ἀνεχώρησαν.
Ἡ πρώτη αὐτή, σπυδαία ναυμαχία, τοῦ Ἑλληνικοῦ στόλου, ὑπὸ τὸν Ἀνδρέα Βῶκο-Μιαούλη, ἄν καὶ μὴ χαρακτηρισμένου ἔως τότε ναυάρχου, ἦταν καὶ ἡ πρώτη σημαντικὴ ναυμαχία τῆς Ἐπαναστάσεως.
Ἡ ὁρμητικότης τῶν Ἑλλήνων πλοιάρχων ἦταν τόσο μεγάλη, ποὺ ἄν μὲ τὴν μισὴ δύναμιν ἀπὸ αὐτὴν τῶν ὀθωμανῶν, κατετρομοκράτησαν τοὺς ὀθωμανούς.
Ὁ τουρκικὸς στολος ἄν καὶ δὲν κατεστράφη ὁλοσχερῶς, ἐν τούτοις ὁ Καρᾶ Πεπὲ Ἀλῆ πασσᾶς ἀπεφάσισε νὰ ἐπιστρέψῃ στὴν ἀσφάλεια τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἄν καὶ θὰ μποροῦσε νὰ ἀντεπιτεθῇ μὲ μεγάλες πιθανότητες ἐπιτυχίας.
Ἡ ἐπιτυχία τοῦ ἑλληνικοῦ στόλου θὰ ἦταν πολὺ μεγαλυτέρα, ἐὰν ἡ κακοκαιρία δὲν καθυστεροῦσε σοβαρὰ τὴν εἴσοδον τῶν πλοίων στὸν λιμένα τῶν Πατρῶν.
Φιλονόη